Η Έβδομη Οικουμενική Σύνοδος

Οι Ιερές Εικόνες, όπως άλλωστε αποδεικνύεται από τα αρχαιολογικά ευρήματα, διαδόθηκαν από τους πρώτους αιώνες του Χριστιανισμού, πρώτα βέβαια με την απλή μορφή των συμβόλων και αργότερα, όταν πια κατέπαυσε η απειλή των διωγμών, με σαφείς μορφές και παραστάσεις. Κάποιοι χριστιανοί, επηρεασμένοι από την ειδωλολατρική παράδοση και πρακτική, νόμιζαν πως οι εικόνες είναι σαν τα είδωλα. Έτσι, μερικοί από αυτούς τις λάτρευαν με έναν τρόπο παγανιστικό, ειδωλολατρικό, φτάνοντας μάλιστα στο σημείο να αντικαθιστούν την Θεία Κοινωνία με ξύσματα από τα υλικά των εικόνων που τα διέλυαν στο νερό. Οι άλλοι, βλέποντας αυτές τις ακρότητες, τις απέρριπταν.

Η ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑ

Η δεύτερη αυτή τάση εκδηλώθηκε με τις ενέργειες του Αυτοκράτορα Λέοντα του Γ΄, όταν το 726 με διαταγή του αφαιρέθηκε η εικόνα του Χριστού από την Χαλκή πύλη του Παλατίου. Επακολούθησε μια περίοδος μακρών συγκρούσεων ανάμεσα στους «εικονομάχους» και τους «εικονολάτρες», που παρά την διεξαγωγή της Ζ΄ Οικουμενικής Συνόδου το787, έμελλε να ταλαιπωρήσει την Εκκλησία και την Αυτοκρατορία για πάνω από έναν αιώνα, μέχρι το 843. Κατά την διάρκεια αυτής της περιόδου πολλές εικόνες βεβηλώθηκαν και καταστράφηκαν με ποικίλους τρόπους, μοναστήρια διαλύθηκαν, μοναχοί εξορίστηκαν και βασανίστηκαν για την στάση τους υπέρ των εικόνων. Τελικά η αναστήλωση των εικόνων και η αποκατάσταση της τιμής τους πραγματοποιήθηκε από την Θεοδώρα και τον ανήλικο γιο της αυτοκράτορα Μιχαήλ τον Μάρτιο του 843. Από τότε, ο θρίαμβος της Ορθοδοξίας γιορτάζεται κάθε χρόνο την πρώτη Κυριακή της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, την Κυριακή της Ορθοδοξίας.

Η Ζ΄ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗ ΣΥΝΟΔΟΣ

Η Ζ΄ Οικουμενική Σύνοδος συγκροτήθηκε το 787 στην Νίκαια από την ευσεβέστατη Αυτοκράτειρα Ειρήνη την Αθηναία, με την συμμετοχή 350 περίπου Επισκόπων, με προεδρέυοντα τον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Ταράσιο, και πλήθους μοναχών. Η Εικονομαχία καταδικάστηκε ως αίρεση και αποφασίστηκε η αναστήλωση των Ιερών Εικόνων. Η τιμή και προσκύνηση των Εικόνων διαχωρίστηκε από αντίστοιχες εκδηλώσεις των ειδωλολατρών με την διευκρίνιση και τον λεπτομερή προσδιορισμό του τελικού αποδέκτη της προσκύνησης: προσκυνάμε βέβαια την εικόνα, όμως η προσκύνηση δεν αναφέρεται στην εικόνα αλλά στο εικονιζόμενο πρόσωπο. Ο Όρος της Ζ΄ Οικουμενικής Συνόδου είναι σαφής: «… οι ταύτας (= τας εικόνας) θεώμενοι διανίστανται προς την των πρωτοτύπων μνήμην τε και επιπόθησιν και ταύταις ασπασμόν και τιμητικήν προσκύνησιν απονέμειν, ου μην την κατά την πίστην ημών αληθινήν λατρείαν, ή πρέπει μόνη τη θεία φύσει….. η γαρ της εικόνος τιμή επί το πρωτότυπον διαβαίνει και ο προσκυνών την εικόνα προσκυνεί εν αυτή του εγγραφομένου την υπόστασιν.»

ΙΩΑΝΝΗΣ ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΣ - ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΣΤΟΥΔΙΤΗΣ

Μεγάλες μορφές στον αγώνα της Ορθοδοξίας ενάντια στην αίρεση της εικονομαχίας ανέδειξε η Εκκλησία μας τον Άγιο Ιωάννη τον Δαμασκηνό κατά την πρώτη φάση της εικονομαχίας (μέχρι το 787) και τον Όσιο Θεόδωρο τον Στουδίτη κατά την δεύτερη φάση, μετά την Σύνοδο. Και οι δύο Άγιοι αφιέρωσαν όλες τους τις δυνάμεις στην υπεράσπιση του ορθόδοξου φρονήματος. Ο κύριος όγκος των συγγραμμάτων τους αναφέρεται στην υπεράσπιση των εικόνων και την Θεολογική τεκμηρίωση του θέματος. Με τα ιδιαίτερα χαρίσματα που διέθεταν κατάφεραν να συσπειρώσουν τους μοναχούς αλλά και όλους τους εικονόφιλους χριστιανούς σε κοινό αγώνα. Εξορίστηκαν επανειλημμένα και υπέμειναν τα πάνδεινα υπερασπιζόμενοι την Παράδοση και την ορθή πίστη της Εκκλησίας. Κοντά σ’ αυτούς εξέχουσα θέση κατέχει και ο Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής, ο οποίος για την εμμονή του στην ορθή πίστη καταδικάστηκε στην εκκοπή του δεξιού του χεριού και της γλώσσας και σε εξορία, κατά την οποία άφησε την τελευταία του πνοή.

Η ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ

Κύριο επιχείρημα της εικονοκλαστικής τάσεως ήταν ότι δεν μπορούμε να εικονίζουμε την μορφή του Χριστού, που είναι Θεός, γιατί ως Θεός είναι απερίγραπτος, και άρα η απεικόνισή Του είναι βλάσφημη ενέργεια. Οι Πατέρες συμφώνησαν ότι το Θείο είναι απερίγραπτο και ακατάληπτο, όμως ο Θεός με την σάρκωση και ενανθρώπησή Του πήρε ανθρώπινη μορφή στο πρόσωπο του Ιησού Χριστού, το οποίο είναι σαφώς περιγραπτό και υλικό. Η απεικόνιση λοιπόν της μορφής του Χριστού μας υπενθυμίζει αυτό το μεγάλο γεγονός της ενανθρωπήσεως του Θεού και της Θείας Οικονομίας που άνοιξε στην ανθρωπότητα τον δρόμο που θα την οδηγήσει και πάλι κοντά στον Πατρικό οίκο. Αντίστοιχα, η απεικόνιση των Αγίων μας βοηθά να θυμόμαστε τα γεγονότα του βίου τους, να διατηρούμε ζωντανό το παράδειγμά τους και να τους μιμούμαστε. Αυτή την Ορθή Πίστη διακηρύττουμε κάθε χρόνο την Κυριακή της Ορθοδοξίας, λιτανεύοντας τις Εικόνες και διαβάζοντας τις κυριότερες διακηρύξεις του Συνοδικού της Ορθοδοξίας, των πρακτικών δηλαδή της Αγίας Ζ΄ Οικουμενικής Συνόδου!

(1999)