Υπάρχει αγάπη υπέρ το δέον;

Η ανάγκη ν’ αγαπάμε και να μας αγαπάν οι άλλοι είναι έμφυτη στον άνθρωπο. Είναι στοιχείο της φύσης μας, της πλασμένης από αγάπη κατ΄ εικόνα και καθ’ ομοίωση του Θεού, που είναι αγάπη! Δεν υπάρχει άνθρωπος που να μην αγαπά ή να μην αγαπιέται. Οι εξαιρέσεις σίγουρα αποτελούν νοσηρά φαινόμενα. Το ερώτημα που συχνά τίθεται είναι το πόσο θα πρέπει ν΄ αγαπάμε, αν υπάρχει όριο στην αγάπη, αν υπάρχει τελικά αγάπη υπέρ το δέον.

Ωστόσο το ζητούμενο δεν είναι το όριο, αλλά η φύση της αγάπης. Είναι η αγάπη συναίσθημα, είναι κίνηση του νου, είναι απόφαση που λαμβάνεται ύστερα από τον υπολογισμό κάποιων παραμέτρων, έχει συνισταμένες που καθορίζουν την αρχή και το τέλος της; Ή μήπως είναι κατάσταση υπαρξιακή, τρόπος του Είναι, εμπειρία πνευματική, ουράνια δωρεά;

Ποιος μπορεί να πει στη μάνα πόσο «πρέπει» ν’ αγαπά το παιδί της; Ποιος μπορεί να πει στον καλλιτέχνη να μην είναι ερωτευμένος με τη δουλειά του; Ποιος μπορεί να θέσει όρια σε μια αγάπη καθολική, που υπαγορεύει τη θυσία υπέρ του άλλου; Θυσία που κάνει ένα Θεό να λαμβάνει δούλου μορφή και να θανατώνεται για να χαρίσει στο πλανηθέν πλάσμα του την αθανασία!

Αν δούμε την αγάπη σαν ένα απλό συναίσθημα, τότε θα βρούμε πολλούς παράγοντες να την περιορίζουν. Αν τη δούμε σαν τρόπο ύπαρξης, τότε δεν μπορούμε να θέσουμε φραγμούς. Αγάπη υπέρ το δέον υπάρχει, είναι όμως δύσκολη… γιατί πρέπει να ξεπεράσουμε το «δέον», την συμβατικότητα που κάθε φορά μας υπαγορεύει ποιόν, πόσο και πώς θα αγαπήσουμε. Ή αγαπώ ή δεν αγαπώ. Δεν υπάρχουν διαβαθμίσεις. Δεν μπορώ να πω ότι τώρα αγαπώ πολύ κι έπειτα λιγότερο. Δεν συμφωνεί με το λόγο του Χριστού αυτή η κλιμακούμενη αγάπη, που καθορίζεται από παράγοντες εξωτερικούς και άρα ευμετάβλητους.

Η αγάπη είναι αυτοτελής, ανεξάρτητη, αδιάπτωτη. Από τη στιγμή που μέσα μας διακρίνουμε στοιχεία ιδιοτέλειας, αμοιβαίας συναλλαγής, ικανοποίησης του εγώ, τότε σίγουρα αυτό δεν είναι αγάπη, αλλά κάτι άλλο, παρά τον έντονο συναισθηματικό του χαρακτήρα. Είναι δύσκολο βέβαια να ξεχωρίσουμε την ουσία του πράγματος από το συναίσθημα. Είναι όμως αναγκαίο. Γιατί τότε μόνο θα κατανοήσουμε τι σημαίνει ν’ αγαπάς ακόμα και τους εχθρούς σου… για να το βιώσουμε, απαιτείται τεράστια αρετή.

Στο βίωμα πλέον της αγάπης που ξεφεύγει από το πλαίσιο της διαπροσωπικής σχέσης, που τείνει να εξαπλωθεί ολόγυρα και ν’ αγκαλιάσει όλη την κτίση, καταλύτης είναι η πνευματική μας κατάσταση. Δεν μπορώ να ζήσω την αγάπη αν δεν γνωρίσω τον Θεό, αν δεν ξεριζώσω τα πάθη που με ταλαιπωρούν, με πρώτο τον εγωισμό μου. Αγώνας δύσκολος, όσο και όμορφος! Δρόμος που μου ανοίγει τους ορίζοντες της καρδιάς, που με κάνει να βλέπω τον κάθε άνθρωπο με τον ίδιο τρόπο, ως αδελφό εν Χριστώ.

Το «δέον» της αγάπης για τους πολλούς είναι η τυπικότητα, ο καθωσπρεπισμός, η υστεροβουλία. Το «δέον» της αγάπης για μένα που προσπαθώ να γνωρίσω το Θεό είναι η έλλειψη ιδιοτέλειας, η υπομονή, η πίστη, η ελπίδα, το απροϋπόθετο, η σταθερότητα, η διάρκεια, η συνέχεια.

Μόνο τότε τούτο το συστατικό της ύπαρξής μου θα μπορέσει να ζωογονήσει το είναι μου, χωρίς να πάρει νοήματα ανθρωπόμορφα, χωρίς να εκφράζει προσωπικά πάθη, επιθυμίες και ιδιοτέλειες ή να επενδύει τον ανθρώπινο εγωισμό. Γιατί αγάπη νοείται μόνο η άνευ όρων και άνευ ορίων!

(2002)