Κρίση ταυτότητας ή κρίση πολιτισμού;

Η πρόσφατη κρίση στη Γαλλία*, που εκδηλώθηκε με τις μαζικές και πολυήμερες εξεγέρσεις σε όλες σχεδόν τις πόλεις της χώρας και ανάγκασε την γαλλική κυβέρνηση να θέσει τη χώρα σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης για τρεις μήνες, παρά την αποκλιμάκωση των γεγονότων, κίνησε ερωτηματικά για το ενδεχόμενο τέτοιων γεγονότων και στη χώρα μας, με δεδομένο τον μεγάλο αριθμό μεταναστών που έχουν συγκεντρωθεί στα μεγάλα αστικά κέντρα και κυρίως στην Αττική.

Πριν βιαστούμε όμως να δώσουμε απάντηση σε τέτοιου είδους ανησυχίες, θα πρέπει να γνωρίζουμε τι ακριβώς συνέβη στη Γαλλία. Ο Πρόεδρος Σιράκ χαρακτήρισε τα γεγονότα ως «κρίση της λογικής, κρίση προσανατολισμού, κρίση ταυτότητας» κι αυτό γιατί οι εξεγέρσεις προκλήθηκαν από γάλλους πολίτες, τρίτης και τέταρτης γενιάς απογόνους μεταναστών, που κύριο πρόβλημά τους είναι η ανεργία, εξαιτίας και του χαμηλού μορφωτικού τους επιπέδου, και κατά συνέπεια η διαβίωσή τους σε υποβαθμισμένες περιοχές.

Μέσα από τα γεγονότα αναδείχτηκαν δύο μεγάλα προβλήματα: η γενικότερη μεταναστευτική πολιτική και η δυσκολία προσαρμογής στις ευρωπαϊκές κοινωνίες των μεταναστών που προέρχονται από μουσουλμανικές χώρες.

Είναι ομολογουμένως εξαιρετικά δύσκολο να καταφέρει ένα κράτος να ενσωματώσει τους μετανάστες στον κοινωνικό ιστό, και αυτό απαιτεί επιπλέον τη συνεργασία ολόκληρου του πληθυσμού μιας χώρας, προκειμένου αυτοί να μη νιώθουν ξένοι. Απαιτεί πολύ δουλειά, πολύ προσοχή και κυρίως μακρόχρονη πολιτική, γιατί τα προβλήματα, όπως φάνηκε, αναδεικνύονται αργότερα.

Από την άλλη, ο Πρωθυπουργός της Τουρκίας χαρακτήρισε τα γεγονότα ως ένα ξέσπασμα των μουσουλμάνων ενάντια στην πολιτική της Γαλλίας που απαγόρευσε τις μαντήλες στους δημόσιους χώρους. Άρα αναγνωρίζουν και οι ίδιοι ότι είναι ένα πρόβλημα με πολιτισμικά και θρησκευτικά ερείσματα. Είναι χαρακτηριστικό άλλωστε ότι η κρίση δεν εντοπίστηκε σε όλο το φάσμα των γάλλων –πλέον- πολιτών, αλλά κυρίως σε εκείνους που προέρχονται από μετανάστες με μουσουλμανικό υπόβαθρο.

Γεννάται λοιπόν το ερώτημα: μια χώρα με καλή σε γενικές γραμμές μεταναστευτική πολιτική, γιατί δεν μπόρεσε να ενσωματώσει και αυτούς; Σε ένα κράτος λαϊκό, θρησκευτικά αχρωμάτιστο, ποιοι είναι οι λόγοι που ωθούν ανθρώπους με συγκεκριμένες θρησκευτικές πεποιθήσεις σε εξάρσεις βίας; Είναι μόνο οι δυσκολίες, όπως ο υψηλός δείκτης ανεργίας ή το χαμηλό μορφωτικό και βιοτικό επίπεδο που αντιμετωπίζουν γενικά οι μετανάστες, αυτές που οδήγησαν στα γεγονότα ή μήπως συμβάλλει και το πολιτισμικό υπόβαθρο στην γκετοποίηση κάποιων από αυτούς;

Και για να έρθουμε στα δικά μας, αυτό που θα πρέπει να μας προβληματίσει είναι ο τρόπος με τον οποίο το Κράτος επιχειρεί και επιθυμεί να ενσωματώσει τους μετανάστες που δέχεται, σε συνδυασμό με τον αριθμό αυτών που μπορεί, μέσα στα πεπερασμένα γεωγραφικά και οικονομικά του όρια, να δεχτεί. Κι έπειτα, το βαθμό προσαρμοστικότητας των διάφορων ομάδων που υποδέχεται, το ιστορικό και πολιτιστικό τους υπόβαθρο και τις ιδιαιτερότητες που φέρουν και τέλος τους τρόπους που θα τους πείσουν να ενταχθούν ομαλά στην κοινωνία.

Είναι χαρακτηριστικό ότι σε πρόσφατη έκθεση του State Department για την Ελλάδα, αυτοί που δηλώνουν ότι δεν νιώθουν ενσωματωμένοι στην ελληνική κοινωνία είναι οι μουσουλμάνοι της Θράκης. Είναι επίσης χαρακτηριστικό ότι όλοι οι μετανάστες που ζουν στην Αθήνα, ανεξαρτήτως θρησκεύματος και χώρας προελεύσεως, σύμφωνα με πρόσφατες δηλώσεις τους στον τύπο, νιώθουν ότι είναι αποδεκτοί από την κοινωνία και δηλώνουν ότι δεν πρόκειται να συμβούν γεγονότα όπως της Γαλλίας.

Το ερώτημα λοιπόν παραμένει: μέσα στις Ευρωπαϊκές κοινωνίες της πολυπολιτισμικότητας, της ανεκτικότητας και της ελευθερίας, ποιοι είναι οι τρόποι που θα αποτρέψουν μια κρίση ταυτότητας, μια κρίση πολιτισμού; Μήπως τελικά η διατήρηση της ιδιαίτερης ταυτότητας και φυσιογνωμίας των κρατών, κάτι άλλωστε που πρεσβεύει και το ευρωπαϊκό γίγνεσθαι;

________________________

* Νοέμβριος 2005. Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα της Ι. Μ. Κερκύρας “Κερκυραϊκή Αλήθεια”.