Κυριακή της Ορθοδοξίας

Μήνυμα του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου
Κερκύρας, Παξών και Διαποντίων Νήσων κ. Νεκταρίου
για την Κυριακή της Ορθοδοξίας (1-3-2015)

Αγαπητοί μου πατέρες και αδελφοί, παιδιά μου εν Κυρίω αγαπημένα,

Σήμερα η Εκκλησία μας εορτάζει, σήμερα η Ορθοδοξία πανηγυρίζει, σήμερα οι πιστοί χαίρουν και αγάλλονται, σήμερα λιτανεύουμε τις ιερές εικόνες στους ναούς και στους δρόμους και διακηρύσσουμε: «Αὕτη ἡ πίστις τῶν Ἀποστόλων, αὕτη ἡ πίστις τῶν Πατέρων, αὕτη ἡ πίστις τῶν Ὀρθοδόξων, αὕτη ἡ πίστις τὴν Οἰκουμένην ἐστήριξεν». Παρόλο που βρισκόμαστε εν μέσω της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής, αντί να σκυθρωπάζουμε χαιρόμαστε· όχι γιατί λησμονήσαμε ότι διάγουμε την κατ' εξοχήν περίοδο ασκήσεως και μετανοίας, αλλά επειδή, πρώτον, η μετάνοια, η νηστεία και η προσευχή αποτελούν ασκήσεις πνευματικές οι οποίες δεν καταβάλλουν την ψυχή μας, αλλά την αναβιβάζουν στο ύψος της κατά Χριστόν αρετής και τελειότητος· και δεύτερον, χαιρόμαστε σήμερα επειδή η Κυριακή της Ορθοδοξίας σηματοδοτεί, πέρα από την αναστήλωση των ιερών εικόνων, την ανακεφαλαίωση ολόκληρης της διδασκαλίας του Ευαγγελίου και της Εκκλησίας μας αναφορικά με το πρόσωπο του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού.


Και τούτο, επειδή η εικονομαχική αίρεση, προκειμένου να στηρίξει την πλάνη της, στράφηκε εναντίον του προσώπου του Χριστού. Έλεγαν δηλαδή ότι δεν πρέπει να ζωγραφίζουμε την μορφή του Κυρίου μας, γιατί κανείς δεν μπορεί να περιγράψει τον απερίγραπτο Θεό, και επειδή στην Παλαιά Διαθήκη ο Θεός απαγόρεψε να κατασκευάζουμε είδωλα· κατά συνέπεια, θεωρούσαν την απεικόνιση της μορφής του Χριστού ως είδωλο, και την προσκύνηση των εικόνων ως ειδωλολατρεία. Την θέση αυτή είχαν ασπαστεί και οι αυτοκράτορες, οι οποίοι με την δύναμη του στρατού κατέστρεφαν τις ιερές εικόνες και φυλάκιζαν, βασάνιζαν και εξόριζαν όσους από τους πιστούς τις τιμούσαν. Ανάμεσα στις μεγάλες μορφές της εποχής εκείνης που ανέλαβαν την υπεράσπιση των εικόνων, εξέχουσα θέση κατέχουν ο Άγιος Θεόδωρος ο Στουδίτης και ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, οι οποίοι με το έργο τους ανακεφαλαίωσαν την πίστη της Εκκλησίας και αντιτάχθηκαν στις καινοτομίες της εικονομαχίας.

Η ορθόδοξη λοιπόν Παράδοση, δηλαδή η διδασκαλία της αγίας μας Εκκλησίας, μάς λέει ότι όντως ο Θεός είναι αόρατος και απερίγραπτος· ωστόσο έγινε άνθρωπος, και στο πρόσωπο του Χριστού συναντάμε την αδιάρρηκτη ένωση της Θείας με την ανθρώπινη φύση. Ο απρόσιτος Θεός έγινε προσιτός και έλαβε ανθρώπινη σάρκα και συνομίλησε μαζί μας, και έπαθε δι' ημάς, και αναστήθηκε, και ανήλθε στους ουρανούς για την δική μας σωτηρία. Επομένως, όταν ζωγραφίζουμε την εικόνα του Χριστού, αποτυπώνουμε τον θεανθρώπινο χαρακτήρα του, όχι μόνο την ανθρώπινη μορφή του ούτε βέβαια την απερίγραπτη θεία φύση του.

Ακόμη, οι ιερές εικόνες δεν αποτελούν είδωλα· είδωλο είναι η ψευδής απεικόνιση, δηλαδή η αναπαράσταση ενός ψεύτικου θεού ή ενός ανύπαρκτου όντος, στην οποία μάλιστα πολλές φορές οι αρχαίοι απέδιδαν θεϊκές ή μαγικές ιδιότητες. Οι ιερές εικόνες αναπαριστούν τη μορφή του Χριστού και των αγίων, υπαρκτών δηλαδή προσώπων, και η τιμή και προσκύνηση που αποδίδουμε σε αυτές «μεταβαίνει επί το πρωτότυπον», δηλαδή στο εικονιζόμενο πρόσωπο και όχι στην ύλη από την οποία είναι φτιαγμένη η εικόνα. Στο σημείο αυτό υπάρχει μία σαφής διάκριση ανάμεσα στην λατρεία, η οποία αποδίδεται μόνον στον Θεό, και στην τιμητική προσκύνηση, η οποία αποδίδεται στους αγίους και στις ιερές εικόνες. Προσκυνούμε, επομένως, και σεβόμαστε τις εικόνες, έχοντες υπόψη ότι τιμούμε και προσκυνούμε όχι αυτές, αλλά τον Χριστό ή τους αγίους που αυτές απεικονίζουν· η αναφορά μας, δηλαδή, και η προσευχή μας απευθύνεται σε εκείνους, και όχι στις εικόνες. Και σε ότι αφορά στις θαυματουργές εικόνες, δεν θεωρούμε ότι από μόνες τους επιτελούν τα θαύματα, αλλά πιστεύουμε ότι θαυματουργεί η χάρις του Θεού με την μεσιτεία των αγίων, στους οποίους όπως είπαμε απευθύνουμε την προσκύνηση και την ικεσία μας κάθε φορά που τις ασπαζόμαστε ή προσευχόμαστε ενώπιόν τους.

Την ορθόδοξη πίστη και διδασκαλία για την τιμή και προσκύνηση των ιερών εικόνων, την επικύρωσε και την διετράνωσε η αγία μας Εκκλησία με την Έβδομη Οικουμενική Σύνοδο, η οποία συνεκλήθη στην Νίκαια της Βιθυνίας το έτος 787. Ωστόσο, η έριδα συνεχίστηκε, με την συνδρομή των εικονομάχων αυτοκρατόρων, μέχρις ότου η Αγία Θεοδώρα η αυγούστα προέβη στην πανηγυρική αναστήλωση των εικόνων· ήταν η Α' Κυριακή των Νηστειών του έτους 842, η πρώτη φορά που εορτάστηκε η Κυριακή της Ορθοδοξίας.

Από τότε, κάθε χρόνο εορτάζουμε την Κυριακή της Ορθοδοξίας, και ο λόγος είναι διπλός. Ο πρώτος λόγος είναι η επιβεβαίωση ότι κρατούμε ανόθευτη την πίστη και το Ευαγγέλιο, δηλαδή την διδασκαλία την οποία μάς παρέδωσε ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός, κήρυξαν οι απόστολοι, διατύπωσαν οι Πατέρες της Εκκλησίας και επεκύρωσαν οι Οικουμενικές σύνοδοι και η εκκλησιαστική συνείδηση. Όταν ομιλούμε για Παράδοση, δεν εννοούμε τα φολκλορικά στοιχεία της ιστορικής διαδρομής της Εκκλησίας, αλλά την διδασκαλία της, δηλαδή την διδασκαλία του Χριστού, ο οποίος είπε ότι «ὁ οὐρανὸς καὶ ἡ γῆ παρελεύσονται, οἱ δὲ λόγοι μου οὐ μὴ παρέλθωσι»[1]. Επομένως, διατρανώνουμε με τη σειρά μας ότι τηρούμε αναλλοίωτη την ιερά Παράδοση της Εκκλησίας, και παραμένουμε έτσι ενωμένοι με τους Αγίους, με τους Αποστόλους και με τον Χριστό, ο οποίος είναι η ζωή και η ελπίς του κόσμου. Και ο δεύτερος λόγος είναι για να τιμήσουμε τους αγωνιστές της πίστεώς μας, οι οποίοι κράτησαν ανόθευτη την πίστη, και για να αντλήσουμε χαρά και δύναμη στον προσωπικό μας αγώνα ενάντια στα πάθη, τα οποία αμαυρώνουν την εντός μας εικόνα του Θεού.

[...]

Παιδιά μου εν Κυρίω αγαπητά,

Ο αγώνας ημών των χριστιανών είναι καλός αγώνας· ο αγώνας μας έχει σαν σκοπό την απελευθέρωσή μας από τα πάθη, που μαυρίζουν την ψυχή μας, και την ένωσή μας με τον αναστάντα Χριστό. Είναι όμορφος αγώνας, στον οποίο εισέρχεται ο καθένας ελεύθερα και αβίαστα, και γι αυτό αγωνίζεται με πίστη, με αποφασιστικότητα, με χαρά, ατενίζοντας το φως της Αναστάσεως. Η Αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή δεν είναι τίποτε άλλο, παρά μία περίοδος πιο εντατικού αγώνα και δεν θα πρέπει να μάς στεναχωρεί. Απεναντίας, ο Χριστός μάς δίδαξε όταν νηστεύουμε να μην είμαστε σκυθρωποί, αλλά χαρούμενοι· και η σημερινή εορτή της Ορθοδοξίας είναι μία από τις πλέον χαρμόσυνες ημέρες του εκκλησιαστικού έτους, για τους λόγους τους οποίους εξηγήσαμε. Χαιρόμαστε λοιπόν, και δοξάζουμε τον Θεό και τους Αγίους, και τονώνουμε σήμερα την πίστη μας, και παίρνουμε δύναμη στον αγώνα μας τον καλό, και μαζί με την Αγία Θεοδώρα την αυγούστα, της οποίας το ιερό σκήνωμα λιτανεύει σήμερα η τοπική μας εκκλησία μαζί με τις ιερές εικόνες, διακηρύσσουμε ότι: «Οἱ Προφῆται ὡς εἶδον, οἱ Ἀπόστολοι ὡς ἐδίδαξαν, ἡ Ἐκκλησία ὡς παρέλαβεν, οἱ Διδάσκαλοι ὡς ἐδογμάτισαν, ἡ Οἰκουμένη ὡς συμπεφώνηκεν, ... οὕτω φρονοῦμεν, οὕτω λαλοῦμεν, οὕτω κηρύσσομεν Χριστόν τὸν ἀληθινὸν Θεὸν ἡμῶν ... Αὕτη ἡ πίστις τῶν Ἀποστόλων, αὕτη ἡ πίστις τῶν Πατέρων, αὕτη ἡ πίστις τῶν Ὀρθοδόξων, αὕτη ἡ πίστις τὴν Οἰκουμένην ἐστήριξεν»[2].

Μετά πατρικών ευχών

Ο Μητροπολίτης σας


† Ο Κερκύρας, Παξών και Διαποντίων Νήσων Νεκτάριος

------------------------------
[1] (Λουκ. 21.33)
[2] (Συνοδικό της Κυριακής της Ορθοδοξίας)