Κυριακή της Απόκρεω (15-2-2015)

Ἀληθὴς νηστεία ἡ τοῦ κακοῦ ἀλλοτρίωσις

Α' Κορ. 8.8- 9.2

Ἀδελφοί, βρῶμα ἡμᾶς οὐ παρίστησι τῷ Θεῷ· οὔτε γὰρ ἐὰν φάγωμεν περισσεύομεν, οὔτε ἐὰν μὴ φάγωμεν ὑστερούμεθα. Βλέπετε δὲ μήπως ἡ ἐξουσία ὑμῶν αὕτη πρόσκομμα γένηται τοῖς ἀσθενοῦσιν. Ἐὰν γάρ τις ἴδῃ σε, τὸν ἔχοντα γνῶσιν, ἐν εἰδωλείῳ κατακείμενον, οὐχὶ ἡ συνείδησις αὐτοῦ ἀσθενοῦς ὄντος οἰκοδομηθήσεται εἰς τὸ τὰ εἰδωλόθυτα ἐσθίειν; Καὶ ἀπολεῖται ὁ ἀσθενῶν ἀδελφὸς ἐπὶ τῇ σῇ γνώσει, δι᾽ ὃν Χριστὸς ἀπέθανεν. Οὕτω δὲ ἁμαρτάνοντες εἰς τοὺς ἀδελφοὺς καὶ τύπτοντες αὐτῶν τὴν συνείδησιν ἀσθενοῦσαν εἰς Χριστὸν ἁμαρτάνετε. Διόπερ εἰ βρῶμα σκανδαλίζει τὸν ἀδελφόν μου, οὐ μὴ φάγω κρέα εἰς τὸν αἰῶνα, ἵνα μὴ τὸν ἀδελφόν μου σκανδαλίσω. Οὐκ εἰμὶ ἀπόστολος; οὐκ εἰμὶ ἐλεύθερος; οὐχὶ ᾽Ιησοῦν Χριστὸν τὸν Κύριον ἡμῶν ἑώρακα; οὐ τὸν ἔργον μου ὑμεῖς ἐστε ἐν Κυρίῳ; Εἰ ἄλλοις οὐκ εἰμὶ ἀπόστολος, ἀλλά γε ὑμῖν εἰμί· ἡ γὰρ σφραγὶς τῆς ἐμῆς ἀποστολῆς ὑμεῖς ἐστε ἐν Κυρίῳ. 

Κυριακή της Απόκρεω σήμερα, και κατά το επικρατούν έθος είναι η τελευταία ήμερα κατά την οποία κρεωφαγούμε, καθώς σε μία περίπου εβδομάδα αρχίζει η Μεγάλη Τεσσαρακοστή. Η περικοπή από την πρώτη προς Κορινθίους επιστολή του αποστόλου Παύλου, την οποία ακούσαμε, αναφέρεται μεν στο θέμα που είχε προκύψει την εποχή εκείνη, εάν δηλαδή επιτρέπεται οι χριστιανοί να τρώνε από τα ειδωλόθυτα, ωστόσο διατυπώνει δύο βασικές αρχές οι οποίες έχουν άμεση σχέση με την νηστεία.

Η πρώτη, βρίσκεται στα εξής λόγια: «η τροφή δεν καθορίζει την θέση μας απέναντι στον Θεό· γιατί ούτε εάν φάμε αποκτάμε κάτι παραπάνω, ούτε εάν δεν φάμε στερούμαστε κάτι». Η τροφή δηλαδή αυτή καθαυτή, μάς λέει ο απόστολος, δεν καθαρίζει τον άνθρωπο ούτε πάλι τον μολύνει, αλλά είναι αδιάφορη πνευματικά και από την φύση της καθαρή, ως μέρος της καλής λίαν δημιουργίας του Θεού. Εξάλλου, και ο Κύριος τόνισε με κατηγορηματικό τρόπο ότι δεν μολύνουν τον άνθρωπο αυτά που εισέρχονται από το στόμα του, δηλαδή οι τροφές, αλλά όσα εξέρχονται από το στόμα του. Γιατί τα εξερχόμενα από το στόμα εξέρχονται από την καρδιά, και τούτα είναι οι πονηροί διαλογισμοί, οι φόνοι, οι μοιχείες, οι πορνείες, οι κλοπές, οι ψευδομαρτυρίες, οι βλασφημίες [1].

Αυτή η αλήθεια πολλές φορές διαφεύγει της προσοχής μας, με αποτέλεσμα να νομίζουμε ότι αρκεί να νηστέψουμε λίγες ημέρες και αυτόματα θα γίνουμε καθαροί στα μάτια του Θεού. Ειδικά κατά τις περιόδους των νηστειών διυλίζουμε τις τροφές, μήπως και περιέχουν κρυμμένη καμία ουσία η οποία θα μάς «κολάσει» ή θα μάς μολύνει ή θα καταστρέψει τον τόσο επιμελή αγώνα μας προκειμένου να ανακαλύψουμε εύγευστα «νηστίσιμα» εδέσματα. Με άλλα λόγια, όχι μόνο λησμονούμε την διδασκαλία του Ευαγγελίου, αλλά στο όνομα δήθεν του Ευαγγελίου νομίζουμε ότι οι υλικές τροφές παράγουν πνευματικές ευεργεσίες. Δεν είναι όμως έτσι τα πράγματα, γι αυτό ας μη γινόμαστε σαν τους φαρισαίους της εποχής του Χριστού, ας μη πολυπραγμονούμε δηλαδή για τις τροφές, παραθεωρώντας κάθε επιμέλεια για την καρδιά μας.

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα με τη σειρά, μιας που σε λίγες ημέρες θα εισέλθουμε στην κατεξοχήν περίοδο νηστείας, στην Μεγάλη Τεσσαρακοστή. Η νηστεία δεν είναι μέσο εξαγνισμού· δεν ζούμε στην περίοδο της Παλαιάς Διαθήκης, δεν έχουμε ανάγκη από έργα εξαγνισμού, από θυσίες κλπ, γιατί θυσιάστηκε ο Χριστός μία φορά και διαπαντός και προσέφερε το αίμα του λύτρον αντί πολλών. Η νηστεία είναι άσκηση, και η άσκηση δεν είναι από μόνη της αρετή αλλά μέσον για την απόκτηση των αρετών. Με ποιον τρόπο; Γιατί η νηστεία είναι ο απλούστερος τρόπος για να περιορίσουμε τις επιθυμίες μας, τις σκέψεις μας, τους λογισμούς που κατακλύζουν την ψυχή μας και τα πάθη μας που συνεπακόλουθα προέρχονται από τους λογισμούς και τις επιθυμίες. Στην επιθυμία του σώματός μας να τραφεί, βάζουμε μέτρο, στην επιθυμία της γεύσης να ευφρανθεί, περιοριζόμαστε σε απλά φαγητά. Και στη συνέχεια, μέσα από την άσκηση της νηστείας, μαθαίνουμε να βάζουμε μέτρο και φρένο σε κάθε επιθυμία, στην κατάκριση, στο κουτσομπολιό, στην αργολογία, στην χλιδή, στην πολυτέλεια, στην κάθε αμαρτία η οποία μολύνει την σάρκα και το πνεύμα μας. Αυτή είναι η πραγματική διάσταση και η λειτουργία της νηστείας, και για τον λόγο αυτό ο Μέγας Βασίλειος υπογραμμίζει ότι δεν επαρκεί από μόνη της η αποχή από τις τροφές, ώστε η νηστεία να είναι επαινετή, αλλά ας νηστέψουμε νηστεία δεκτή, ευάρεστη στον Θεό. Αληθινή νηστεία είναι η αποξένωση από το κακό, η εγκράτεια της γλώσσας, η αποχή από τον θυμό, ο χωρισμός μας από τις επιθυμίες, από την καταλαλιά, από το ψέμα, από την επιορκία. Νηστεία αληθινή είναι η φτώχεια από όλα τούτα, και μόνο τότε είναι καλή και ωφέλιμη η νηστεία [2].

Η δεύτερη βασική αρχή την οποία διατυπώνει ο απόστολος Παύλος έχει να κάνει με την διάκριση προς τους αδελφούς μας· «εάν η τροφή» λέει, «σκανδαλίζει τον αδερφό μου, δεν πρόκειται να φάω ποτέ κρέας». Και εδώ χρειάζεται προσοχή, ώστε να μη πέσουμε στα άκρα. Πολλοί ερμηνεύουν την λέξη «σκανδαλίζομαι» με φαρισαϊκό τρόπο, δηλαδή μόλις δούνε κάποιον για παράδειγμα να τρώει σε ημέρα νηστείας σπεύδουν να δηλώσουν ότι σκανδαλίστηκαν, κρύβοντας πίσω από την λέξη αυτή ένα βάθος υπερηφάνειας και κατάκρισης. Ο απόστολος Παύλος αμέσως πιο πάνω εξηγεί ότι «σκανδαλίζω» σημαίνει ότι οικοδομώ με λάθος τρόπο τον πνευματικά αδύναμο αδελφό μου, τού καλλιεργώ δηλαδή άθελά μου μία πλάνη αναφορικά με την ουσία της πίστεώς μας. Επομένως, όλοι όσοι δηλώνουν ότι «σκανδαλίζονται» επειδή οι αδελφοί τους δεν έχουν διαγωγή άψογη και άμεμπτη σαν την δική τους, δεν έχουν καμία σχέση με αυτά που μάς λέει ο απόστολος. Αξιοσημείωτη επίσης είναι η υπερβολή την οποία χρησιμοποιεί ο απόστολος Παύλος. Θα περίμενε δηλαδή κανείς να πει ότι εάν ο αδελφός μου σκανδαλίζεται που τρώω από τα ειδωλόθυτα, τότε δεν πρόκειται να φάω ποτέ από τα ειδωλόθυτα· δηλώνει όμως ότι δεν θα φάει ποτέ κρέας, θέλοντας να δείξει ότι προτεραιότητα δεν έχει η δική του άνεση αλλά η οικοδομή και η ενίσχυση του αδύναμου, το τονίζω, πνευματικά αδελφού μας.

Υπάρχουν αρκετές ιστορίες από την ζωή των αγίων, ακόμα και των μεγάλων ασκητών της ερήμου, οι οποίες μάς δείχνουν ότι προτεραιότητα έχει η αγάπη προς τους αδελφούς μας και όχι η τροφή ή η νηστεία αυτή καθαυτή. Γι αυτό και πολλές φορές κατέλυαν την νηστεία για να μην τούς στεναχωρήσουν, ενώ άλλες φορές έκαναν περισσότερη προκειμένου να παρακαλέσουν τον Κύριο να ενισχύσει τούς ανίσχυρους. Και όχι μόνο δεν «σκανδαλίζονταν» οι ίδιοι από τυχόν ατοπήματα των αδελφών, αλλά έσπευδαν να τα καλύψουν και να τούς ενισχύσουν με μύριους όσους τρόπους, και μάλιστα αθόρυβα.

Καθώς λοιπόν εισερχόμαστε στο στάδιο της νηστείας, ας διατηρήσουμε αυτές τις δύο πνευματικές αρχές· πρώτον, ότι η νηστεία είναι άσκηση και τότε μόνο είναι αρεστή στον Θεό, όταν δηλαδή συνοδεύεται και με την εγκράτεια από τα πάθη· και δεύτερον, ότι πάνω από την νηστεία και πάνω από κάθε τροφή βρίσκεται η αγάπη και η φροντίδα για τους αδελφούς μας, και κυρίως προκειμένου να οικοδομούνται πνευματικά οι ασθενέστεροι από εμάς. Αμήν.

π. X.B.

________ 

[1] Ματθ. 15.10-20: «Καὶ προσκαλεσάμενος τὸν ὄχλον εἶπεν αὐτοῖς· Ἀκούετε καὶ συνίετε· οὐ τὸ εἰσερχόμενον εἰς τὸ στόμα κοινοῖ τὸν ἄνθρωπον, ἀλλὰ τὸ ἐκπορευόμενον ἐκ τοῦ στόματος τοῦτο κοινοῖ τὸν ἄνθρωπον. Τότε προσελθόντες οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ εἶπον αὐτῷ· Οἶδας ὅτι οἱ Φαρισαῖοι ἐσκανδαλίσθησαν ἀκούσαντες τὸν λόγον; ὁ δὲ ἀποκριθεὶς εἶπε· Πᾶσα φυτεία ἣν οὐκ ἐφύτευσεν ὁ πατήρ μου ὁ οὐράνιος ἐκριζωθήσεται. ἄφετε αὐτούς· ὁδηγοί εἰσι τυφλοί τυφλῶν· τυφλὸς δὲ τυφλὸν ἐὰν ὁδηγῇ, ἀμφότεροι εἰς βόθυνον πεσοῦνται. Ἀποκριθεὶς δὲ ὁ Πέτρος εἶπεν αὐτῷ· Φράσον ἡμῖν τὴν παραβολήν ταύτην. ὁ δὲ Ἰησοῦς εἶπεν· Ἀκμὴν καὶ ὑμεῖς ἀσύνετοί ἐστε; οὐ νοεῖτε ὅτι πᾶν τὸ εἰσπορευόμενον εἰς τὸ στόμα εἰς τὴν κοιλίαν χωρεῖ καὶ εἰς ἀφεδρῶνα ἐκβάλλεται; τὰ δὲ ἐκπορευόμενα ἐκ τοῦ στόματος ἐκ τῆς καρδίας ἐξέρχεται, κἀκεῖνα κοινοῖ τὸν ἄνθρωπον. ἐκ γὰρ τῆς καρδίας ἐξέρχονται διαλογισμοὶ πονηροί, φόνοι, μοιχεῖαι, πορνεῖαι, κλοπαί, ψευδομαρτυρίαι, βλασφημίαι. ταῦτά ἐστι τὰ κοινοῦντα τὸν ἄνθρωπον· τὸ δὲ ἀνίπτοις χερσὶ φαγεῖν οὐ κοινοῖ τὸν ἄνθρωπον». 

[2] «Οὐ μέντοι ἐξαρκεῖ καθ΄ ἑαυτὴν ἡ ἀποχὴ τῶν βρωμάτων πρὸς τὴν ἐπαινετὴν νηστείαν͵ ἀλλὰ νηστεύσωμεν νηστείαν δεκτὴν͵ εὐάρεστον τῷ Θεῷ. Ἀληθὴς νηστεία ἡ τοῦ κακοῦ ἀλλοτρίωσις͵ ἐγκράτεια γλώσσης͵ θυμοῦ ἐποχὴ͵ ἐπιθυμιῶν χωρισμὸς͵ καταλαλιᾶς͵ ψεύδους͵ ἐπιορκίας. Ἡ τούτων ἔνδεια νηστεία ἐστὶν ἀληθής. Ἐν τούτοις μὲν οὖν ἡ νηστεία καλόν». Ομιλία δεύτερη περί νηστείας, PG 31.196