Αδελφοί χριστιανοί, καλό κι ευλογημένο Τριώδιο! Σήμερα ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο στον υμνολογικό και λατρευτικό κύκλο της Εκκλησίας, το οποιο μάς εισάγει στην αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή και την διατρέχει, συμπεριλαμβανομένης και της Μεγάλης Εβδομάδας. Ονομάζεται περίοδος του Τριωδίου, γιατί οι ύμνοι που ψάλλουμε την περίοδο αυτή και περιέχονται στο ομώνυμο βιβλίο, απαρτίζουν τρεις Ωδές αντί των οκτώ που είναι συνήθως. Είναι μάλιστα γνωστό ότι αποτελεί περίοδο εντατικότερου πνευματικού αγώνα κατά των παθών, προκειμένου να υποδεχτούμε με καθαρότητα ψυχής και βίου το μέγιστο κεφάλαιο της σωτηρίας μας, την Ανάσταση του Κυρίου. Γι αυτό και το πρώτο πράγμα που μάς υπενθυμίζει σήμερα η αγία μας Εκκλησία, με την παραβολή του Τελώνου και του Φαρισαίου, είναι η αρετή της ταπεινοφροσύνης, όπως μάς εξηγεί ευθύς αμέσως ο άγιος Βασίλειος, επίσκοπος Σελευκείας [1].
«Ιατρός δίχως φάρμακα ο Δεσπότης Χριστός, ήλθε στο γένος των ανθρώπων που ασθενούσε‧ δεν χρησιμοποίησε όργανα στην υπηρεσία της τέχνης του, ούτε βότανα για να ενισχύσει την δύναμή του... δεν οπλίστηκε με τον μισθό που αναλογεί στα πάθη, αλλ` απεναντίας υποσχέθηκε τον ουρανό ως αντιμισθία σε όσους θεραπεύτηκαν. Διότι εκείνων των οποίων υπήρχε δημιουργός, τούτων φάνηκε και ιατρός‧ και όπως με τον λόγο παρήγαγε την φύση, έτσι πάλι με τον λόγο αφαίρεσε τα πάθη της φύσεως. Και έβλεπε κανείς την εξορία κάθε πάθους‧ μια λέξη έλεγε και η νόσος έφευγε... Και γιατί πρέπει να απαριθμήσω τα σωματικά πάθη που εξόρισε; Γιατί ο Χριστός δεν βοηθούσε μεν το σώμα, την δε ψυχή παραθεωρούσε να πνίγεται από τα πάθη, αλλά μάλλον το αντίθετο. Διότι όσο βιαιότερα είναι τα πάθη της ψυχής, τόσο μεγαλύτερη φροντίδα για την θεραπεία της έφερε. Επειδή μάλιστα από την φύση της είναι αθάνατη η ψυχή, τόσο περισσότερο από το σώμα είναι υπεύθυνη για την γνώμη, αφού έχει την πρόθεση μητερα των πταισμάτων, η οποία αποφασίζει με αυτεξούσιο τρόπο και με αφορμή την ελευθερία εργάζεται την αμαρτία. Πολλά μεν πάθη περιστοιχίζουν την ψυχή, η υπερηφάνεια όμως είναι η ακρόπολη των νοσημάτων, πολεμεί τον Θεό και αγνοώντας την φύση νοσεί την αρρώστια του διαβόλου... Δεν ωφελεί σε τίποτα η νηστεία, όταν έχει σύζυγό της την υπερηφάνια. Είναι περιττή η παρθενία, σαν μολυνθεί από το πάθος της υπερηφανίας. Ο Θεός αποστρέφεται την δικαιοσύνη που δουλεύει για τον τύφο και μισεί τα καλά έργα που φλέγονται από τούτο τον καρκίνο της ψυχής... Γι αυτό ο Χριστός νουθετούσε τον χορό των αποστόλων μακριά από αυτό το πάθος και ελάμπρυνε τους κόπους τους με το κάλλος της ταπεινοφροσύνης, λέγοντας “Όταν κάνετε τα πάντα, να λέτε ότι Είμαστε αχρείοι δούλοι”. Διότι η ταπεινοφροσύνη είναι η μόνη αντίπαλος της υπερηφανίας. Γιατί αυτή μεν απογυμνώνει την ψυχή που έχει στολιστεί με αρετές, η δε ταπεινοφροσυνη μόνη, ακόμα κι όταν συνηγορεί για τους αμαρτωλούς, χαρίζεται την ψήφο που νικά. Λάμβανε την απόδειξη των λόγων από την διήγηση του Δεσπότου.
»Δύο άνδρες, λέει, ανέβηκαν στο ιερό, ένας Φαρισαίος και ο άλλος τελώνης... ζυγιάζει με τον λόγο τον μεγαλόφρονα δίκαιο και τον ταπεινόφρονα αμαρτωλό, ώστε οι ελπίδες της παράδοξης νίκης να κηρύξουν στους ανθρώπους την φυγή από το πάθος. Ο μεν Φαρισαίος ήταν εκπαιδευτής της αρετής, του νόμου εξηγητής, διάδοχος της γλώσσας και της καθέδρας του Μωυσή‧ ο δε τελώνης κατήγορο της διαγωγής έφερε το επάγγελμά του, δηλαδή την φοροεισπρακτική, την εξουσία της πλεονεξίας, την αχόρταγη αρπαγή, την ληστεία που χρησιμοποιεί για όπλα τους νόμους, ... την φοροεισπρακτική, συγκομιδή της οποίας είναι τα δάκρυα των άλλων και θησαυρός της των άλλων οι συμφορές. Από τέτοια κακά πάθη πιεζόμενος ο τελώνης ερχόταν στο ιερό, ο δε Φαρισαίος καθοδηγούμενος από τις προηγούμενες αρετές... “Σε ευχαριστώ, λέει, γιατί δεν είμαι σαν τους άλλους”. Καλή αρχή έκανε της ευχαριστίας. Κατήγορος του κόσμου και δικαστής, εκφωνώντας θανάτου ψήφο κατά πάντων... Εισήλθε ντροπιάζοντας τον Θεό. “Δεν έχεις άλλον δίκαιο πάνω στη γη, εγώ μόνος είμαι θησαυρός της αρετής σου‧ δεν θα υπήρχε δικαιοσύνη στη γη, αν δεν πατούσα πάνω της. Δεν είμαι σαν τους άλλους, ούτε σαν αυτόν τον τελώνη”. Βρήκε το πάθος ύλη και τον παρόντα, ούτε και αυτόν που ήλθε μαζί του δεν άφησε ο τύφος ελεύθερο από κατηγορία. Ο Φαρισαίος αφού έγινε από ικέτης κριτής, σαν να δικάζει μαζί με τον Θεό, αποφαίνεται κατά του τελώνη. “Ο οποίος τάχα μου με την παρουσία του μολύνει την ευχαριστία, και τον οποίο θα ήθελα να μην βλέπω για να μην το θυμάμαι”. “Νηστεύω δυο φορές την εβδομάδα”, λες και εξοικονομεί πόρους της κτίσης. “Δίνω το ένα δέκατο των υπαρχόντων μου”, σαν να υπενθυμιζει στον Θεό ότι τού χρωστά. “Νίκησα με τα έργα τα προστάγματα του Μωυσή, με τα κατορθώματά μου ξεπέρασα τον νόμο, με τις προσφορές μου το ιερό έγινε πλουσιότερο”. Τὲτοιος λοιπόν ήταν ο Φαρισαίος, κομπάζοντας με την ανάμνηση των αρετών. Ας δούμε και τον τελώνη. Άραγε, πού έχει κρυφτεί και προσεύχεται;
»Αφού στάθηκε μακριά, λέει, δεν τολμούσε ούτε με τα μάτια να κοιτάξει επάνω, γιατί η συναίσθηση των αμαρτημάτων σύλησε την παρρησία της εισόδου. Η μνήμη των πράξεων έριχνε κάτω το βλέμμα... φωνή καταδίκου που μαστιγώνεται προφέροντας, “Λυπήσου με, τον αμαρτωλό. Πράξεις”, λέει, “αγαθές δεν έχω να συνηγορήσουν, από παντού με πληγώνουν οι αμαρτίες, περιστοιχίζομαι από τα κύματα των αδικημάτων, βλέπω τα πελάγη των κακών μου. Ποιός θα είναι ο γιατρός των συμφορών μου; ... Θεέ μου, λυπήσου με, τον αμαρτωλό‧ την αμαρτία μου επικαλούμαι, όχι την δικαιοσύνη... Φιλανθρωπία ζητώ, την μόνη σωτηρία των αμαρτωλών‧ εγώ δείχνω τα τραύματα, εσύ φέρε την θεραπεία”. Τί λοιπόν λέει ο κριτής που βλέπει όλων τις προσευχές και άκουσε και τους δύο; Ας δούμε ποια απόφαση βγάζει δικάζοντας τον αμαρτωλό που ταπεινώθηκε και τον δίκαιο που υπερηφανεύεται. Κατήλθε, λέει, από το ιερό ο τελώνης δικαιωμένος μάλλον, παρά ο Φαρισαίος. Αντεστράφη η τάξη‧ μπροστά στον δίκαιο κριτή φάνηκε ο τελώνης δικαιότερος από τον δίκαιο Φαρισαίο...
»Ας αποφύγουμε, αγαπητοί, το πάθος του δικαίου, ακόμη και ο Φαρισαίος αποβλήθηκε από την δικαιοσύνη. Ας φύγουμε από την υπερηφάνεια, από την οποία και ο διάβολος έπεσε. “Είδα τον Σατανά να έφτει σαν αστραπή”. Το πάθος της συμπεριφοράς κατέσβεσε την αστραπή της φύσεως. Και ο τύφος της υπερηφανίας οδήγησε (τους πρωτοπλάστους) στην κάκιστη βρώση. Έτσι και ο μακάριος Παύλος, για να μην υπερηφανεύεται και πέσει στην κρίση του διαβόλου, “Μού δόθηκε αγκάθι σκληρό”, λέει, “άγγελος του Σατανά” και τα λοιπά. Ας ακούσουμε τον Δεσπότη που φωνάζει, “Μακάριοι οἱ πτωχοί τῷ πνεύματι, ὅτι αὐτῶν ἐστιν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν”. Στον οποίο ανήκει η δόξα και το κράτος στους αιώνες των αιώνων. Αμήν».
--------------------
[1] Ὀμιλία εἰς τὸν Τελώνην καὶ Φαρισαῖον, PG 65.373 εξ.«Ιατρός δίχως φάρμακα ο Δεσπότης Χριστός, ήλθε στο γένος των ανθρώπων που ασθενούσε‧ δεν χρησιμοποίησε όργανα στην υπηρεσία της τέχνης του, ούτε βότανα για να ενισχύσει την δύναμή του... δεν οπλίστηκε με τον μισθό που αναλογεί στα πάθη, αλλ` απεναντίας υποσχέθηκε τον ουρανό ως αντιμισθία σε όσους θεραπεύτηκαν. Διότι εκείνων των οποίων υπήρχε δημιουργός, τούτων φάνηκε και ιατρός‧ και όπως με τον λόγο παρήγαγε την φύση, έτσι πάλι με τον λόγο αφαίρεσε τα πάθη της φύσεως. Και έβλεπε κανείς την εξορία κάθε πάθους‧ μια λέξη έλεγε και η νόσος έφευγε... Και γιατί πρέπει να απαριθμήσω τα σωματικά πάθη που εξόρισε; Γιατί ο Χριστός δεν βοηθούσε μεν το σώμα, την δε ψυχή παραθεωρούσε να πνίγεται από τα πάθη, αλλά μάλλον το αντίθετο. Διότι όσο βιαιότερα είναι τα πάθη της ψυχής, τόσο μεγαλύτερη φροντίδα για την θεραπεία της έφερε. Επειδή μάλιστα από την φύση της είναι αθάνατη η ψυχή, τόσο περισσότερο από το σώμα είναι υπεύθυνη για την γνώμη, αφού έχει την πρόθεση μητερα των πταισμάτων, η οποία αποφασίζει με αυτεξούσιο τρόπο και με αφορμή την ελευθερία εργάζεται την αμαρτία. Πολλά μεν πάθη περιστοιχίζουν την ψυχή, η υπερηφάνεια όμως είναι η ακρόπολη των νοσημάτων, πολεμεί τον Θεό και αγνοώντας την φύση νοσεί την αρρώστια του διαβόλου... Δεν ωφελεί σε τίποτα η νηστεία, όταν έχει σύζυγό της την υπερηφάνια. Είναι περιττή η παρθενία, σαν μολυνθεί από το πάθος της υπερηφανίας. Ο Θεός αποστρέφεται την δικαιοσύνη που δουλεύει για τον τύφο και μισεί τα καλά έργα που φλέγονται από τούτο τον καρκίνο της ψυχής... Γι αυτό ο Χριστός νουθετούσε τον χορό των αποστόλων μακριά από αυτό το πάθος και ελάμπρυνε τους κόπους τους με το κάλλος της ταπεινοφροσύνης, λέγοντας “Όταν κάνετε τα πάντα, να λέτε ότι Είμαστε αχρείοι δούλοι”. Διότι η ταπεινοφροσύνη είναι η μόνη αντίπαλος της υπερηφανίας. Γιατί αυτή μεν απογυμνώνει την ψυχή που έχει στολιστεί με αρετές, η δε ταπεινοφροσυνη μόνη, ακόμα κι όταν συνηγορεί για τους αμαρτωλούς, χαρίζεται την ψήφο που νικά. Λάμβανε την απόδειξη των λόγων από την διήγηση του Δεσπότου.
»Δύο άνδρες, λέει, ανέβηκαν στο ιερό, ένας Φαρισαίος και ο άλλος τελώνης... ζυγιάζει με τον λόγο τον μεγαλόφρονα δίκαιο και τον ταπεινόφρονα αμαρτωλό, ώστε οι ελπίδες της παράδοξης νίκης να κηρύξουν στους ανθρώπους την φυγή από το πάθος. Ο μεν Φαρισαίος ήταν εκπαιδευτής της αρετής, του νόμου εξηγητής, διάδοχος της γλώσσας και της καθέδρας του Μωυσή‧ ο δε τελώνης κατήγορο της διαγωγής έφερε το επάγγελμά του, δηλαδή την φοροεισπρακτική, την εξουσία της πλεονεξίας, την αχόρταγη αρπαγή, την ληστεία που χρησιμοποιεί για όπλα τους νόμους, ... την φοροεισπρακτική, συγκομιδή της οποίας είναι τα δάκρυα των άλλων και θησαυρός της των άλλων οι συμφορές. Από τέτοια κακά πάθη πιεζόμενος ο τελώνης ερχόταν στο ιερό, ο δε Φαρισαίος καθοδηγούμενος από τις προηγούμενες αρετές... “Σε ευχαριστώ, λέει, γιατί δεν είμαι σαν τους άλλους”. Καλή αρχή έκανε της ευχαριστίας. Κατήγορος του κόσμου και δικαστής, εκφωνώντας θανάτου ψήφο κατά πάντων... Εισήλθε ντροπιάζοντας τον Θεό. “Δεν έχεις άλλον δίκαιο πάνω στη γη, εγώ μόνος είμαι θησαυρός της αρετής σου‧ δεν θα υπήρχε δικαιοσύνη στη γη, αν δεν πατούσα πάνω της. Δεν είμαι σαν τους άλλους, ούτε σαν αυτόν τον τελώνη”. Βρήκε το πάθος ύλη και τον παρόντα, ούτε και αυτόν που ήλθε μαζί του δεν άφησε ο τύφος ελεύθερο από κατηγορία. Ο Φαρισαίος αφού έγινε από ικέτης κριτής, σαν να δικάζει μαζί με τον Θεό, αποφαίνεται κατά του τελώνη. “Ο οποίος τάχα μου με την παρουσία του μολύνει την ευχαριστία, και τον οποίο θα ήθελα να μην βλέπω για να μην το θυμάμαι”. “Νηστεύω δυο φορές την εβδομάδα”, λες και εξοικονομεί πόρους της κτίσης. “Δίνω το ένα δέκατο των υπαρχόντων μου”, σαν να υπενθυμιζει στον Θεό ότι τού χρωστά. “Νίκησα με τα έργα τα προστάγματα του Μωυσή, με τα κατορθώματά μου ξεπέρασα τον νόμο, με τις προσφορές μου το ιερό έγινε πλουσιότερο”. Τὲτοιος λοιπόν ήταν ο Φαρισαίος, κομπάζοντας με την ανάμνηση των αρετών. Ας δούμε και τον τελώνη. Άραγε, πού έχει κρυφτεί και προσεύχεται;
»Αφού στάθηκε μακριά, λέει, δεν τολμούσε ούτε με τα μάτια να κοιτάξει επάνω, γιατί η συναίσθηση των αμαρτημάτων σύλησε την παρρησία της εισόδου. Η μνήμη των πράξεων έριχνε κάτω το βλέμμα... φωνή καταδίκου που μαστιγώνεται προφέροντας, “Λυπήσου με, τον αμαρτωλό. Πράξεις”, λέει, “αγαθές δεν έχω να συνηγορήσουν, από παντού με πληγώνουν οι αμαρτίες, περιστοιχίζομαι από τα κύματα των αδικημάτων, βλέπω τα πελάγη των κακών μου. Ποιός θα είναι ο γιατρός των συμφορών μου; ... Θεέ μου, λυπήσου με, τον αμαρτωλό‧ την αμαρτία μου επικαλούμαι, όχι την δικαιοσύνη... Φιλανθρωπία ζητώ, την μόνη σωτηρία των αμαρτωλών‧ εγώ δείχνω τα τραύματα, εσύ φέρε την θεραπεία”. Τί λοιπόν λέει ο κριτής που βλέπει όλων τις προσευχές και άκουσε και τους δύο; Ας δούμε ποια απόφαση βγάζει δικάζοντας τον αμαρτωλό που ταπεινώθηκε και τον δίκαιο που υπερηφανεύεται. Κατήλθε, λέει, από το ιερό ο τελώνης δικαιωμένος μάλλον, παρά ο Φαρισαίος. Αντεστράφη η τάξη‧ μπροστά στον δίκαιο κριτή φάνηκε ο τελώνης δικαιότερος από τον δίκαιο Φαρισαίο...
»Ας αποφύγουμε, αγαπητοί, το πάθος του δικαίου, ακόμη και ο Φαρισαίος αποβλήθηκε από την δικαιοσύνη. Ας φύγουμε από την υπερηφάνεια, από την οποία και ο διάβολος έπεσε. “Είδα τον Σατανά να έφτει σαν αστραπή”. Το πάθος της συμπεριφοράς κατέσβεσε την αστραπή της φύσεως. Και ο τύφος της υπερηφανίας οδήγησε (τους πρωτοπλάστους) στην κάκιστη βρώση. Έτσι και ο μακάριος Παύλος, για να μην υπερηφανεύεται και πέσει στην κρίση του διαβόλου, “Μού δόθηκε αγκάθι σκληρό”, λέει, “άγγελος του Σατανά” και τα λοιπά. Ας ακούσουμε τον Δεσπότη που φωνάζει, “Μακάριοι οἱ πτωχοί τῷ πνεύματι, ὅτι αὐτῶν ἐστιν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν”. Στον οποίο ανήκει η δόξα και το κράτος στους αιώνες των αιώνων. Αμήν».
--------------------
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου