Τις προηγούμενες Κυριακές, αδελφοί χριστιανοί, μάς δίδαξε Χριστός την σημασία της ταπεινοφροσύνης, της μετανοίας και της ελεημοσύνης, οι οποίες ανοίγουν την θύρα του ελέους του Θεού και μάς χαρίζουν την αιώνιο ζωή. Σήμερα μάς δίνει οδηγίες για τη νηστεία που αρχίζει από αύριο, Καθαρά Δευτέρα, και ολοκληρώνεται την αγία και Μεγάλη Εβδομάδα. «Είπε ο Κύριος‧ Εάν συγχωρείτε στους ανθρώπους τα παραπτώματά τους, θα συγχωρήσει και τα δικά σας ο πατέρας σας ο ουράνιος‧ εάν όμως δεν συγχωρήσετε στους ανθρώπους τα παραπτώματά τους, ούτε ο πατέρας σας ο ουράνιος θα συγχωρήσει τα δικά σας. Όταν μάλιστα νηστεύετε, να μη γίνεστε σκυθρωποί σαν τους υποκριτές, γιατί αλλοιώνουν τα πρόσωπά τους για να φανούν στους ανθρώπους ότι νηστεύουν‧ αλήθεια σάς λέω, ότι απέχουν από τον μισθό τους. Σύ όμως όταν νηστεύεις άλειψε (με λάδι) το κεφάλι σου και νίψε το πρόσωπό σου, για να μη φανείς στους ανθρώπους ότι νηστεύεις αλλά στον πατέρα σου που είναι εκεί κρυφά‧ και ο πατέρας σου που βλέπει τα κρυφά, θα σού ανταποδώσει στα φανερά. Μην αποθησαυρίζετε για σάς θησαυρούς πάνω στη γη, οι οποίοι σαπίζουν και τρώγονται και οι κλέφτες σκάβουν και τους κλέβουν. Αλλά να αποθησαυρίζετε για σάς θησαυρούς στον ουρανό, όπου ούτε σαπίζουν ούτε τρώγονται ούτε κλέφτες σκάβουν ούτε τους κλέβουν. Γιατί όπου είναι ο θησαυρός σας, εκεί βρίσκεται και η καρδιά σας»1.
Οι τρεις παραινέσεις που μόλις ακούσαμε δεν είναι ασύνδετες. Ο Χριστός συνδέει την νηστεία με την αγάπη προς τον πλησίον και προς τον Θεό‧ και η μεν αγάπη προς τον πλησίον έχει ως άμεση συνέπεια την συγχώρεση των παραπτωμάτων του αδελφού μας, η δε αγάπη προς τον Θεό μάς ωθεί στην καλλιέργεια των αρετών, δηλαδή των ουράνιων θησαυρών. Στην Κυριακή Προσευχή, δηλαδή στο «Πάτερ ημών», το οποίο παρατίθεται από τον ευαγγελιστή αμέσως πριν από την σημερινή περικοπή, προσευχόμαστε στον Θεό και λέμε «καί ἄφες ἡμῖν τά όφειληματα ἡμῶν, ὡς καί ἡμεῖς ἀφίεμεν τοῖς ὀφειλέταις ἡμῶν», δηλαδή συγχώρησέ μας, Κύριε, όπως κι εμείς συγχωρούμε τους άλλους. Με έμφαση, επομένως, στέκεται στο σημείο αυτό ο Χριστός και το επαναλαμβάνει, για να μάς πει ότι νηστεία δίχως συγγνώμη είναι άκαρπη και δίχως νόημα.
Το ίδιο ανώφελη είναι η νηστεία που γίνεται για το θεαθήναι. Δεν νηστεύουμε για να μάς πουν μπράβο οι άνθρωποι, αφήστε που σήμερα πια θεωρείται γραφικός όποιος νηστεύει. Η νηστεία δεν είναι αγγαρεία, για να είμαστε σκυθρωποί και συνοφρυωμένοι, σαν τους υποκριτές. Ακόμα κι αν νηστεύουμε από λύπη για τα παραπτώματά μας, η λύπη μας και η μετάνοιά μας έχουν αποδέκτη τον Θεό και δεν ωφελεί, μάλλον βλάπτει η όποια δημοσιότητα. Νηστεύουμε προσβλέποντας στον Θεό, η νηστεία είναι άσκηση του όλου ανθρώπου στην εγκράτεια και στην καλλιέργεια των αρετών. «Μην ορίζεις το αγαθό της νηστείας μόνο στην αποχή των τροφών», μάς λέει ο Μέγας Βασίλειος, και συνεχίζει: «Γιατί αληθινή νηστεία είναι η αποξένωση από τα πάθη. Λύσε κάθε σύνδεσμο αδικίας, αφήσε κατά μέρος την λύπη για τον πλησίον, άφησέ του τα χρέη. Μη νηστεύετε με κατάκριση και διαμάχες. Δεν τρως κρέας αλλά τρως τον αδελφό. Απέχεις από το κρασί αλλά δεν συγκρατείς τις βρισιές. Περιμένεις το βράδι για να μεταλάβεις, αλλά δαπανάς την ημέρα στα δικαστηρια. Αλλοίμονο σε όσους μεθούν, όχι από οινόπνευμα. Ο θυμός είναι μέθη της ψυχής, την κάνει παράφρονα όπως το κρασί. Η λύπη είναι κι αυτή μέθη, που διαποτίζει την διάνοια. Ο φόβος άλλη μέθη, όταν συμβαίνει για πράγματα που δεν πρέπει... Και συνολικά καθένα από τα πάθη, επειδή δημιουργεί ταραχή στην διάνοια, θα μπορούσε δικαίως να αποκαλεσθεί μέθη... Δεν γίνεται με την μέθη είσοδος στη νηστεία, ούτε με την πλεονεξία στη δικαιοσύνη, ούτε με την ακολασία στη σωφροσύνη, ούτε, για να τα συμπεριλάβουμε όλα, με την κακία στην αρετή... Η μέθη δεν υποδέχεται τον Κύριο, η μέθη αποδιώχνει το Άγιο Πνεύμα. Όπως ο καπνός διώχνει τις μέλισσες, έτσι και η κραιπάλη διώχνει τα πνευματικά χαρίσματα »2.
«Η σημερινή μέρα είναι προπύλαιο των νηστειών. Δεν είναι άξιος να εισέλθει στα άγια εκείνος που στα πρόθυρα βεβήλωσε τον εαυτό του. Κανείς δούλος που θέλει να εξευμενίσει τον κύριό του δεν χρησιμοποιεί τον εχθρό αυτού σαν προστάτη και διαμεσολαβητή. Η μέθη είναι έχθρα προς τον Θεό, η δε νηστεία είναι αρχή μετανοίας. Εάν, επομένως, θέλεις διά της εξομολογήσεως να επανέλθεις προς τον Θεό, φεύγε την μέθη, για να μη σε αλλοτριώσει χειρότερα. Γιατί δεν αρκεί από μόνη της η αποχή των τροφών για την επαινετή νηστεία, αλλά ας νηστέψουμε νηστεία δεκτή, ευάρεστη για τον Θεό. Αληθινή νηστεία είναι η αποξένωση από τό κακό, η εγκράτεια της γλώσσας, η αποχή από τον θυμό, ο χωρισμός από τις επιθυμίες, από το κουτσομπολιό, από το ψέμα, από την επιορκία. Αληθινή νηστεία είναι η έλλειψη από αυτά, και με τα παραπάνω γίνεται η νηστεία ωφέλιμη. Ας τραφούμε όμως από τον Κύριο, με την μελέτη των λόγων του Αγίου Πνεύματος, και με την πρόσληψη των νομίμων για την σωτηρία μας, και με όλες τις διδασκαλίες που διορθώνουν τις ψυχές μας... Όλες λοιπόν τις μέρες που ακολουθούν θα μάς παραθέσει τράπεζα το Άγιο Πνεύμα με πρωινές και εσπερινές ευφροσύνες. Κανείς ας μη παραλείψει την πνευματική τροφή (δηλαδή τη Θεία Ευχαριστία). Ας συμμετέχουμε όλοι στον νηφάλιο κρατήρα, τον οποίο η σοφία (του Θεού) προσφέρει σε εμάς εξίσου, ώστε να αντλήσει καθείς όσο χωρεί. Γιατί κέρασε τον κρατήρα της και έσφαξε τα θύματά της, δηλαδή την τροφή των τελείων, που με την (καλή) συνήθεια έχουν γυμνάσει τα αισθητήριά τους στη διάκριση του καλού και του κακού. Τα οποία αφού μεταλάβουμε με αφθονία, μακάρι να βρεθούμε άξιοι και της ευφροσύνης του νυμφίου Ιησού Χριστού του Κυρίου μας, στον οποίο ανήκει η δόξα και το κράτος στους αιώνες. Αμήν»3.
------------------
1Ματθ. στ’ 14-21.
2 PG 31.181 εξ.
3PG 31.196 – 197.
Οι τρεις παραινέσεις που μόλις ακούσαμε δεν είναι ασύνδετες. Ο Χριστός συνδέει την νηστεία με την αγάπη προς τον πλησίον και προς τον Θεό‧ και η μεν αγάπη προς τον πλησίον έχει ως άμεση συνέπεια την συγχώρεση των παραπτωμάτων του αδελφού μας, η δε αγάπη προς τον Θεό μάς ωθεί στην καλλιέργεια των αρετών, δηλαδή των ουράνιων θησαυρών. Στην Κυριακή Προσευχή, δηλαδή στο «Πάτερ ημών», το οποίο παρατίθεται από τον ευαγγελιστή αμέσως πριν από την σημερινή περικοπή, προσευχόμαστε στον Θεό και λέμε «καί ἄφες ἡμῖν τά όφειληματα ἡμῶν, ὡς καί ἡμεῖς ἀφίεμεν τοῖς ὀφειλέταις ἡμῶν», δηλαδή συγχώρησέ μας, Κύριε, όπως κι εμείς συγχωρούμε τους άλλους. Με έμφαση, επομένως, στέκεται στο σημείο αυτό ο Χριστός και το επαναλαμβάνει, για να μάς πει ότι νηστεία δίχως συγγνώμη είναι άκαρπη και δίχως νόημα.
Το ίδιο ανώφελη είναι η νηστεία που γίνεται για το θεαθήναι. Δεν νηστεύουμε για να μάς πουν μπράβο οι άνθρωποι, αφήστε που σήμερα πια θεωρείται γραφικός όποιος νηστεύει. Η νηστεία δεν είναι αγγαρεία, για να είμαστε σκυθρωποί και συνοφρυωμένοι, σαν τους υποκριτές. Ακόμα κι αν νηστεύουμε από λύπη για τα παραπτώματά μας, η λύπη μας και η μετάνοιά μας έχουν αποδέκτη τον Θεό και δεν ωφελεί, μάλλον βλάπτει η όποια δημοσιότητα. Νηστεύουμε προσβλέποντας στον Θεό, η νηστεία είναι άσκηση του όλου ανθρώπου στην εγκράτεια και στην καλλιέργεια των αρετών. «Μην ορίζεις το αγαθό της νηστείας μόνο στην αποχή των τροφών», μάς λέει ο Μέγας Βασίλειος, και συνεχίζει: «Γιατί αληθινή νηστεία είναι η αποξένωση από τα πάθη. Λύσε κάθε σύνδεσμο αδικίας, αφήσε κατά μέρος την λύπη για τον πλησίον, άφησέ του τα χρέη. Μη νηστεύετε με κατάκριση και διαμάχες. Δεν τρως κρέας αλλά τρως τον αδελφό. Απέχεις από το κρασί αλλά δεν συγκρατείς τις βρισιές. Περιμένεις το βράδι για να μεταλάβεις, αλλά δαπανάς την ημέρα στα δικαστηρια. Αλλοίμονο σε όσους μεθούν, όχι από οινόπνευμα. Ο θυμός είναι μέθη της ψυχής, την κάνει παράφρονα όπως το κρασί. Η λύπη είναι κι αυτή μέθη, που διαποτίζει την διάνοια. Ο φόβος άλλη μέθη, όταν συμβαίνει για πράγματα που δεν πρέπει... Και συνολικά καθένα από τα πάθη, επειδή δημιουργεί ταραχή στην διάνοια, θα μπορούσε δικαίως να αποκαλεσθεί μέθη... Δεν γίνεται με την μέθη είσοδος στη νηστεία, ούτε με την πλεονεξία στη δικαιοσύνη, ούτε με την ακολασία στη σωφροσύνη, ούτε, για να τα συμπεριλάβουμε όλα, με την κακία στην αρετή... Η μέθη δεν υποδέχεται τον Κύριο, η μέθη αποδιώχνει το Άγιο Πνεύμα. Όπως ο καπνός διώχνει τις μέλισσες, έτσι και η κραιπάλη διώχνει τα πνευματικά χαρίσματα »2.
«Η σημερινή μέρα είναι προπύλαιο των νηστειών. Δεν είναι άξιος να εισέλθει στα άγια εκείνος που στα πρόθυρα βεβήλωσε τον εαυτό του. Κανείς δούλος που θέλει να εξευμενίσει τον κύριό του δεν χρησιμοποιεί τον εχθρό αυτού σαν προστάτη και διαμεσολαβητή. Η μέθη είναι έχθρα προς τον Θεό, η δε νηστεία είναι αρχή μετανοίας. Εάν, επομένως, θέλεις διά της εξομολογήσεως να επανέλθεις προς τον Θεό, φεύγε την μέθη, για να μη σε αλλοτριώσει χειρότερα. Γιατί δεν αρκεί από μόνη της η αποχή των τροφών για την επαινετή νηστεία, αλλά ας νηστέψουμε νηστεία δεκτή, ευάρεστη για τον Θεό. Αληθινή νηστεία είναι η αποξένωση από τό κακό, η εγκράτεια της γλώσσας, η αποχή από τον θυμό, ο χωρισμός από τις επιθυμίες, από το κουτσομπολιό, από το ψέμα, από την επιορκία. Αληθινή νηστεία είναι η έλλειψη από αυτά, και με τα παραπάνω γίνεται η νηστεία ωφέλιμη. Ας τραφούμε όμως από τον Κύριο, με την μελέτη των λόγων του Αγίου Πνεύματος, και με την πρόσληψη των νομίμων για την σωτηρία μας, και με όλες τις διδασκαλίες που διορθώνουν τις ψυχές μας... Όλες λοιπόν τις μέρες που ακολουθούν θα μάς παραθέσει τράπεζα το Άγιο Πνεύμα με πρωινές και εσπερινές ευφροσύνες. Κανείς ας μη παραλείψει την πνευματική τροφή (δηλαδή τη Θεία Ευχαριστία). Ας συμμετέχουμε όλοι στον νηφάλιο κρατήρα, τον οποίο η σοφία (του Θεού) προσφέρει σε εμάς εξίσου, ώστε να αντλήσει καθείς όσο χωρεί. Γιατί κέρασε τον κρατήρα της και έσφαξε τα θύματά της, δηλαδή την τροφή των τελείων, που με την (καλή) συνήθεια έχουν γυμνάσει τα αισθητήριά τους στη διάκριση του καλού και του κακού. Τα οποία αφού μεταλάβουμε με αφθονία, μακάρι να βρεθούμε άξιοι και της ευφροσύνης του νυμφίου Ιησού Χριστού του Κυρίου μας, στον οποίο ανήκει η δόξα και το κράτος στους αιώνες. Αμήν»3.
------------------
1Ματθ. στ’ 14-21.
2 PG 31.181 εξ.
3PG 31.196 – 197.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου