 |
| φωτογραφία από amen.gr |
Σήμερα που η Εκκλησία μας τιμά τον Άγιο Νικόλαο, επίσκοπο Μύρων της Λυκίας τον θαυματουργό, και όλοι μας λίγο- πολύ σιγοψάλλουμε το απολυτίκιό του, μου δίνεται η αφορμή, αγαπητοί μου αδελφοί, να πιαστώ από ένα στίχο αυτού του θαυμάσιου τροπαρίου, και να αναφερθώ σε κάποιες πτυχές της ζωής του Αγίου Νικολάου, παραλληλίζοντάς τες με τη σημερινή πραγματικότητα και τα προβλήματα που την διέπουν.
Γράφει λοιπόν ο συνθέτης του τροπαρίου ότι ο Άγιος Νικόλαος απέκτησε “τη πτωχεία τα πλούσια”. Και αυτό ίσως στους περισσότερους να φαίνεται ως οξύμωρο σχήμα. Θα πρέπει όμως εδώ να προσδιορίσουμε ποια πτωχεία και ποια πλούτη υπονοούνται. Όταν αναφερόμαστε στον πλούτο ο νους μας αυτόματα πηγαίνει στα πολλά χρήματα που εξασφαλίζουν μια πολυτελή, άνετη διαβίωση. Και παρατηρούμε με λύπη και απαισιοδοξία, την ‘αταξία’ ή αν θέλετε την ‘αδικία’ που επικρατεί στην κοινωνία, ως προς την κατανομή αυτού του πλούτου, φαινόμενο ωστόσο πανανθρώπινο και διαχρονικό, που η εμφάνισή του και η πορεία του συνοδεύει αυτές του ανθρώπου.
Μας διαφεύγει όμως ή δεν θεωρούμε ότι πλούτος εκτός από τα χρήματα είναι και οι άλλες δωρεές του Θεού, όπως η ευφυΐα, η δύναμη του λόγου, η έφεση στα γράμματα και τις μελέτες, η καλλιφωνία, η κλίση στη μουσική και τις άλλες καλές τέχνες, και εν γένει όλα αυτά που με μια λέξη τα ονομάζουμε “χαρίσματα”, δηλαδή δώρα της αγάπης του Θεού προς τον καθένα μας. Έτσι λοιπόν ο κάθε άνθρωπος έχει τον δικό του πλούτο που απαρτίζεται από μερικά στοιχεία από όσα αναφέραμε και σε βαθμό που ποικίλλει από τον ένα στον άλλο.
Υπάρχει όμως και μια άλλη μορφή πλούτου, που σε αντιδιαστολή με τις δύο προηγούμενες είναι και ο μόνος που συνοδεύει τον άνθρωπο στην αιωνιότητα. Είναι τα πνευματικά πλούτη, αυτά που κανένας εξωγενής παράγοντας δεν μπορεί να μας στερήσει, οι εν ουρανοίς θησαυροί μας, οι άφθαρτοι και αιώνιοι, με λίγα λόγια οι αρετές. Η αγάπη προς το Θεό που εκφράζεται με την ανιδιοτελή προς τον πλησίον αγάπη, η αγαθοσύνη στις σκέψεις και τις πράξεις, η πραότητα της καρδιάς και ψυχική ηρεμία ακόμα και τις φορές που η τρικυμία εισβάλλει στη ζωή μας, η συμπάθεια στον πόνο του άλλου που δεν εκδηλώνεται με μια έκφραση οίκτου αλλά με ενεργή συμπαράσταση και προσφορά, η επιείκεια προς αυτούς που ξεφεύγουν από τον ίσιο δρόμο που πηγάζει από την αυτογνωσία και την αναγνώριση των δικών μας σφαλμάτων, η μακροθυμία που ισοδυναμεί με την συγχωρητικότητα προς όλους ανεξαιρέτως όσους μας έχουν αδικήσει, η αληθινή φιλανθρωπία που ενεργείται μέσα στα πλαίσια της αγάπης και δεν επιδιώκει προβολή, έπαινο ή ανταπόδοση, όλα αυτά και ακόμη περισσότερα είναι λίθοι πολύτιμοι και συνιστούν τον ουράνιο πλούτο και θησαυρό μας. Έναν πλούτο που καλούμαστε να αποκτήσουμε και να τον προσαυξάνουμε καθημερινά.
Εδώ βρίσκεται και η αντίθεση της όλης υποθέσεως: Για να εξαγοράσουμε αυτό το θησαυρό και να τον κάνουμε κτήμα μας θα πρέπει να πτωχεύσουμε ως προς τις άλλες μορφές πλούτου που αναφέραμε. Αυτό άλλωστε είναι και το νόημα της φράσεως του υμνογράφου. Η πτωχεία στην οποία αναφερόμαστε δεν είναι η ένδεια και η στέρηση των αγαθών και δωρημάτων του Θεού, άλλα η ηθελημένη κένωση του πλούτου που ο καθένας μας έχει και η προσφορά του σ’ αυτούς που τον στερούνται. Η προσφορά υλικών αγαθών στους άπορους, η καλλιέργεια των ταλάντων και η προώθηση των πλούσιων καρπών τους προς όλους, η μετάδοση των γνώσεων και των εμπειριών μας σε αυτούς που δεν μπορούν να τις αποκτήσουν από μόνοι τους, η κάθε είδους ανιδιοτελής προσφορά που πηγάζει από το δικό μας πλεόνασμα και έρχεται να συμπληρώσει το υστέρημα των άλλων, είναι μορφές τέτοιων κενώσεων που εξασφαλίζουν την ισότητα μεταξύ των ανθρώπων και ταυτόχρονα εξαγοράζουν τους πολυπόθητους πνευματικούς θησαυρούς, όπως χαρακτηριστικά το περιγράφει ο Απ. Παύλος (β΄ Κορ. η΄, 7-15). Πρότυπο, μας λέει, τέτοιας κενώσεως είναι ο ίδιος ο Θεός “ότι δι ημάς επτώχευσε πλούσιος ών, ίνα υμείς τη εκείνου πτωχεία πλουτίσητε.”
Τέτοιο πρότυπο αποτελεί και ο σήμερα εορταζόμενος ΄Αγιος Νικόλαος, που προσέφερε τη ζωή του και τα προσωπικά του πλούτη, υλικά και μη, στην υπηρεσία της Εκκλησίας και τη διακονία των συνανθρώπων του, των ζωντανών εικόνων του Θεού.
Το φαινόμενο της άνισης κατανομής του πλούτου προβλημάτισε ανέκαθεν τον άνθρωπο. Αυτή τη δυσαρμονία προσπάθησαν πολλοί να την εξισώσουν, είτε μεμονωμένοι άνθρωποι, κυρίως όμως τα ποικίλα κοινωνικοπολιτικά σχήματα και ιδεολογίες. Αποτελεί όμως κοινή των πάντων διαπίστωση ότι, παρά τις όποιες προσπάθειες, απέτυχαν. Απέτυχαν διότι ήταν βασισμένοι στον ανθρώπινο παράγοντα και προσπάθησαν να επιβάλλουν την επιθυμητή ισορροπία. Το στοιχείο όμως που θα εξασφαλίσει την επιτυχία σε κάθε τέτοιο εγχείρημα είναι ο Θείος Νόμος που μας υπαγορεύει την εκούσια πτωχεία, πράγμα που τόσο πολύ έχουμε παραθεωρήσει στην υλόφρονα και εγωκεντρική εποχή μας.
Άλλωστε, όπως ο ίδιος ο Κύριός μας ο Ιησούς Χριστός είχε πει, αυτό για το οποίο θα πρέπει να φροντίζουμε και να μεριμνάμε, είναι οι επουράνιοι θησαυροί, οι οποίοι δεν καταστρέφονται από την σήψη και δεν κλέπτονται από ληστές, αλλά παραμένουν αναλλοίωτοι εις τον αιώνα. Αμήν.
Γράφει λοιπόν ο συνθέτης του τροπαρίου ότι ο Άγιος Νικόλαος απέκτησε “τη πτωχεία τα πλούσια”. Και αυτό ίσως στους περισσότερους να φαίνεται ως οξύμωρο σχήμα. Θα πρέπει όμως εδώ να προσδιορίσουμε ποια πτωχεία και ποια πλούτη υπονοούνται. Όταν αναφερόμαστε στον πλούτο ο νους μας αυτόματα πηγαίνει στα πολλά χρήματα που εξασφαλίζουν μια πολυτελή, άνετη διαβίωση. Και παρατηρούμε με λύπη και απαισιοδοξία, την ‘αταξία’ ή αν θέλετε την ‘αδικία’ που επικρατεί στην κοινωνία, ως προς την κατανομή αυτού του πλούτου, φαινόμενο ωστόσο πανανθρώπινο και διαχρονικό, που η εμφάνισή του και η πορεία του συνοδεύει αυτές του ανθρώπου.
Μας διαφεύγει όμως ή δεν θεωρούμε ότι πλούτος εκτός από τα χρήματα είναι και οι άλλες δωρεές του Θεού, όπως η ευφυΐα, η δύναμη του λόγου, η έφεση στα γράμματα και τις μελέτες, η καλλιφωνία, η κλίση στη μουσική και τις άλλες καλές τέχνες, και εν γένει όλα αυτά που με μια λέξη τα ονομάζουμε “χαρίσματα”, δηλαδή δώρα της αγάπης του Θεού προς τον καθένα μας. Έτσι λοιπόν ο κάθε άνθρωπος έχει τον δικό του πλούτο που απαρτίζεται από μερικά στοιχεία από όσα αναφέραμε και σε βαθμό που ποικίλλει από τον ένα στον άλλο.
Υπάρχει όμως και μια άλλη μορφή πλούτου, που σε αντιδιαστολή με τις δύο προηγούμενες είναι και ο μόνος που συνοδεύει τον άνθρωπο στην αιωνιότητα. Είναι τα πνευματικά πλούτη, αυτά που κανένας εξωγενής παράγοντας δεν μπορεί να μας στερήσει, οι εν ουρανοίς θησαυροί μας, οι άφθαρτοι και αιώνιοι, με λίγα λόγια οι αρετές. Η αγάπη προς το Θεό που εκφράζεται με την ανιδιοτελή προς τον πλησίον αγάπη, η αγαθοσύνη στις σκέψεις και τις πράξεις, η πραότητα της καρδιάς και ψυχική ηρεμία ακόμα και τις φορές που η τρικυμία εισβάλλει στη ζωή μας, η συμπάθεια στον πόνο του άλλου που δεν εκδηλώνεται με μια έκφραση οίκτου αλλά με ενεργή συμπαράσταση και προσφορά, η επιείκεια προς αυτούς που ξεφεύγουν από τον ίσιο δρόμο που πηγάζει από την αυτογνωσία και την αναγνώριση των δικών μας σφαλμάτων, η μακροθυμία που ισοδυναμεί με την συγχωρητικότητα προς όλους ανεξαιρέτως όσους μας έχουν αδικήσει, η αληθινή φιλανθρωπία που ενεργείται μέσα στα πλαίσια της αγάπης και δεν επιδιώκει προβολή, έπαινο ή ανταπόδοση, όλα αυτά και ακόμη περισσότερα είναι λίθοι πολύτιμοι και συνιστούν τον ουράνιο πλούτο και θησαυρό μας. Έναν πλούτο που καλούμαστε να αποκτήσουμε και να τον προσαυξάνουμε καθημερινά.
Εδώ βρίσκεται και η αντίθεση της όλης υποθέσεως: Για να εξαγοράσουμε αυτό το θησαυρό και να τον κάνουμε κτήμα μας θα πρέπει να πτωχεύσουμε ως προς τις άλλες μορφές πλούτου που αναφέραμε. Αυτό άλλωστε είναι και το νόημα της φράσεως του υμνογράφου. Η πτωχεία στην οποία αναφερόμαστε δεν είναι η ένδεια και η στέρηση των αγαθών και δωρημάτων του Θεού, άλλα η ηθελημένη κένωση του πλούτου που ο καθένας μας έχει και η προσφορά του σ’ αυτούς που τον στερούνται. Η προσφορά υλικών αγαθών στους άπορους, η καλλιέργεια των ταλάντων και η προώθηση των πλούσιων καρπών τους προς όλους, η μετάδοση των γνώσεων και των εμπειριών μας σε αυτούς που δεν μπορούν να τις αποκτήσουν από μόνοι τους, η κάθε είδους ανιδιοτελής προσφορά που πηγάζει από το δικό μας πλεόνασμα και έρχεται να συμπληρώσει το υστέρημα των άλλων, είναι μορφές τέτοιων κενώσεων που εξασφαλίζουν την ισότητα μεταξύ των ανθρώπων και ταυτόχρονα εξαγοράζουν τους πολυπόθητους πνευματικούς θησαυρούς, όπως χαρακτηριστικά το περιγράφει ο Απ. Παύλος (β΄ Κορ. η΄, 7-15). Πρότυπο, μας λέει, τέτοιας κενώσεως είναι ο ίδιος ο Θεός “ότι δι ημάς επτώχευσε πλούσιος ών, ίνα υμείς τη εκείνου πτωχεία πλουτίσητε.”
Τέτοιο πρότυπο αποτελεί και ο σήμερα εορταζόμενος ΄Αγιος Νικόλαος, που προσέφερε τη ζωή του και τα προσωπικά του πλούτη, υλικά και μη, στην υπηρεσία της Εκκλησίας και τη διακονία των συνανθρώπων του, των ζωντανών εικόνων του Θεού.
Το φαινόμενο της άνισης κατανομής του πλούτου προβλημάτισε ανέκαθεν τον άνθρωπο. Αυτή τη δυσαρμονία προσπάθησαν πολλοί να την εξισώσουν, είτε μεμονωμένοι άνθρωποι, κυρίως όμως τα ποικίλα κοινωνικοπολιτικά σχήματα και ιδεολογίες. Αποτελεί όμως κοινή των πάντων διαπίστωση ότι, παρά τις όποιες προσπάθειες, απέτυχαν. Απέτυχαν διότι ήταν βασισμένοι στον ανθρώπινο παράγοντα και προσπάθησαν να επιβάλλουν την επιθυμητή ισορροπία. Το στοιχείο όμως που θα εξασφαλίσει την επιτυχία σε κάθε τέτοιο εγχείρημα είναι ο Θείος Νόμος που μας υπαγορεύει την εκούσια πτωχεία, πράγμα που τόσο πολύ έχουμε παραθεωρήσει στην υλόφρονα και εγωκεντρική εποχή μας.
Άλλωστε, όπως ο ίδιος ο Κύριός μας ο Ιησούς Χριστός είχε πει, αυτό για το οποίο θα πρέπει να φροντίζουμε και να μεριμνάμε, είναι οι επουράνιοι θησαυροί, οι οποίοι δεν καταστρέφονται από την σήψη και δεν κλέπτονται από ληστές, αλλά παραμένουν αναλλοίωτοι εις τον αιώνα. Αμήν.
π. Χ.Β.
(6-12-1999)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου