Το Μέγα Μυστήριον: η σάρκωση του Λόγου

ΛΟΓΟΣ ΣΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ

(Εκφωνήθηκε από τον Αρχιμ. Χερουβείμ Βελέτζα στον Πανηγυρικό Εσπερινό των Χριστουγέννων, 24-12-2008)

Χαιρομαστε και πανηγυρίζουμε σήμερα,

Σεβασμιώτατε,

Σεβαστοί πατέρες,

Αγαπητοί εν χριστώ αδελφοί,

Διότι όσα ο ίδιος ο Θεός υπεσχέθη, όσα οι προφήτες προείπαν, όσα οι δίκαιοι θα επιθυμούσαν να δουν, αυτά συμβαίνουν και εκπληρώνονται σήμερα, και ο Θεός οράται ένσαρκος και συναναστρέφεται τους ανθρώπους. Χαιρόμαστε και πανηγυρίζουμε επειδή σήμερα ανοίγει το κεφάλαιον της σωτηρίας μας, της σωτηρίας του ανθρώπινου γένους από την φθορά και τον θάνατο, από την τυραννία της αμαρτίας. Χαιρόμαστε και πανηγυρίζουμε γιατί ο Θεός γίνεται άνθρωπος για να μπορέσει ο άνθρωπος να γίνει θεός κατά χάριν.

Όντως μέγα και ανεξιχνίαστο μυστήριο η σάρκωση του Υιού και Λόγου του Θεού: ο αχώρητος και άπειρος Θεός χωρείται στα πεπερασμένα όρια της ανθρώπινης φύσης, και λαμβάνει δούλου μορφή, και πλουτίζων πτωχεύει την ανθρώπινη σάρκα, για να πλουτίσουμε εμείς την θεότητα. Και ο πλήρης κενούται· κενούται πρόσκαιρα της θείας του δόξης για να γίνουμε εμείς κοινωνοί της δικής Του πληρώσεως. Το μυστήριο της ενανθρωπήσεως του Θεού σκοπό έχει τη δική μας σωτηρία: επειδή δεν φυλάξαμε το κατ’ εικόνα Θεού, γίνεται λοιπόν ο Θεός κοινωνός της ανθρώπινης φύσεως ώστε και την εικόνα να σώσει και τον άνθρωπο να καταστήσει και πάλι αθάνατο. Και αν κατά την Δημιουργία έκαμε τον άνθρωπο κοινωνό της δικής Του εικόνας, τώρα ο ίδιος κοινωνεί την ανθρώπινη φύση και ενεργεί ένα μυστήριο παράδοξο και ασύλληπτο και υψηλότερο του πρώτου.

Διότι έπρεπε ο άφθαρτος να αναλάβει την φθαρτή φύση, ώστε να την απαλλάξει από την φθορά· έπρεπε ο εκτός αμαρτίας να γίνει σύμμορφος με τους υποκειμένους στην αμαρτία, ώστε να σταματήσει την αμαρτία. Γιατί όπως ακριβώς εκεί που υπάρχει το φώς εξαφανίζεται το σκοτάδι, έτσι με την ενανθρώπηση του άφθαρτου και αναμάρτητου Θεού εξορίστηκε από την ανθρώπινη πραγματικότητα η αμαρτία, η φθορά και ο θάνατος.

Μυστήριο λοιπόν μέγα και παράδοξον η Γέννηση του Χριστού· μυστήριο γιατί σηματοδοτεί την απαρχή της λύτρωσής μας. Μυστήριο επίσης αυτή η ίδια η ενανθρώπηση του Θεού, που δεν μπορούμε να τη συλλάβουμε με τον νου μας και απλά την αποκαλούμε «θεία κένωση»: δηλαδή ο Θεός πτωχεύει, αποξενώνεται από την Θεϊκή Του δόξα και από παντοδύναμος Θεός γίνεται ανυπεράσπιστο βρέφος που γεννιέται σε μια πενιχρή φάτνη· από παντοδύναμος γίνεται άνθρωπος που υπόκειται στο ψύχος, στη ζέστη, στην πείνα, στον πόνο· από Βασιλεύς των Ουρανών γίνεται υιός του ανθρώπου και απογράφεται από τους υπαλλήλους του Καίσαρα· από εξουσιαστής του παντός καταφεύγει κυνηγημένος στην Αίγυπτο· από Θεός του Ισραήλ γίνεται ο εγκληματίας που παραδίνουν οι Εβραίοι στον Πιλάτο· από δίκαιος Κριτής γίνεται κατάδικος· αυτός που στα χέρια του βαστάζει τα σύμπαντα γεννιέται για να σηκώσει στους ώμους του τον σταυρό και μαζί με αυτόν την αμαρτία όλου του κόσμου. Γεννιέται σήμερα ως άνθρωπος και εναποτίθεται στην φάτνη όχι για κάποιον άλλο λόγο, αλλά για να ελκύσει κοντά Του με το λόγο Του και με τη ζωή Του όλους εμάς, και για πεθάνει ως Θεάνθρωπος και να τεθεί στον Τάφο και να Αναστηθεί συμπαρασύροντας στην ζωή ολόκληρη την ανθρώπινη φύση.

Το μυστήριο της Θείας κενώσεως δεν είναι τίποτε άλλο από το μυστήριο της άπειρης αγάπης του Θεού και της προνοίας Του για τον άνθρωπο. Αγάπησε τόσο πολύ ο Θεός τον κόσμο, ώστε έδωσε τον μονογενή Του Υιό ιλαστήριο για τις αμαρτίες μας· επομένως, η Θεία κένωσις ταυτίζεται με την αγάπη, με την προσφορά, με την αυτοθυσία. Όντως, τόσο μεγάλη είναι η αγάπη του Θεού προς το πλάσμα Του, που πριν ακόμα εκδιώξει από τον Παράδεισο τους πρωτοπλάστους, τους δίνει την υπόσχεση της λύτρωσης και καταστρώνει το σχέδιο της Θείας Οικονομίας. Ολόκληρη η ιστορία της Παλαιάς Διαθήκης δεν είναι τίποτε άλλο από την μακραίωνη προετοιμασία της ανθρωπότητας για την υποδοχή του Χριστού στη γη, που σηματοδοτεί και την απαρχή της Καινής Διαθήκης, της νέας δηλαδή δωρεάς του Θεού στον κόσμο. Με την Παλαιά Διαθήκη ο Θεός δίνει στους ανθρώπους τον Νόμο, για να τους προφυλάξει από το χάος της αδικίας και να τους διδάξει την αξία της δικαιοσύνης· με την Νέα Διαθήκη μας δίνει την σαρκωθείσα Αγάπη, τον Χριστό που θα μας διδάξει τη σημασία της αγάπης, της θυσίας, της Αναστάσεως, που θα μας απελευθερώσει από τα δεσμά του Νόμου γιατί η αγάπη του Θεού βρίσκεται πάνω από κάθε νόμο, πάνω από κάθε περιορισμό, και πλημμυρίζει πλέον με ειρήνη, με χάρη και έλεος, με φως και ζωή ολόκληρη την ανθρωπότητα και μαζί με αυτή ολόκληρη την κτίση.

Ο Χριστός λοιπόν γεννάται σήμερα, ανοίγοντας αυτό το νέο κεφάλαιο στην ιστορία της ανθρωπότητας· γεννάται πτωχεύοντας εαυτόν για τη δική μας σωτηρία· κενούται για να πληρώσει όλους εμάς με την χάρη του Αγίου Πνεύματος. Έρχεται ανάμεσά μας για να μας διδάξει τη σημασία της κένωσης, της προσφοράς, της αυτοθυσίας στη ζωή μας· για να μας διδάξει την αληθινή αγάπη, την πραγματική ειρήνη, την όντως ζωή.

Γιατί η σημασία της κένωσης και της προσφοράς δεν περιορίζεται μόνο σε Αυτόν, αλλά έχει νόημα και επεκτείνεται και στη δική μας ζωή. Ο Χριστός κατά την επίγεια παρουσία Του πολλές φορές μας παροτρύνει να γίνουμε μιμητές Του· να γίνουμε όμοιοί Του στην αγάπη· να αποβάλλουμε την κρίση και την κατάκριση του πλησίον και να γίνουμε κι εμείς με τη σειρά μας ευεργέτες των άλλων, ακόμα και των εχθρών μας. Ο Χριστός με την θεία Γέννησή Του μας προσκαλεί να αναγεννηθούμε εν Πνεύματι και να πάψουμε να ζούμε «εν χώρα και εν σκιά θανάτου»· μας προσκαλεί να γίνουμε κοινωνοί του φωτός της παρουσίας Του, να εγκαταλείψουμε τις παλιές συνήθειες και να γίνουμε υιοί φωτός, μέτοχοι και κοινωνοί και κληρονόμοι της επουρανίου Βασιλείας Του.

Αυτός είναι άλλωστε και ο προορισμός του ανθρώπου: η ένωσή του με τον Θεό, η κοινωνία με τον Πατέρα, τον Υιό και το Άγιον Πνεύμα. Πολλοί πιστεύουν πως για να γίνει ο άνθρωπος σπουδαίος επιβάλλεται να αποκτήσει πολλά αγαθά· είτε δόξα, είτε πλούτη, είτε μόρφωση, είτε κοινωνική θέση. Ο Χριστός μας διδάσκει πως σημασία και αξία δεν έχει το να παίρνει κανείς, αλλά το να προσφέρει από αυτό που έχει, και κυρίως από το περίσσευμα της καρδιάς του. Η κένωσις ως προσφορά, ως αγάπη, ως αυτοθυσία, είναι οι μεγαλύτεροι ίσως θησαυροί που μπορεί να έχει ο άνθρωπος. Για τον λόγο αυτό ήταν πιο σημαντικό για τον Χριστό το δίλεπτο της χήρας από τις προσφορές των φαρισαίων και τα δάκρυα των αμαρτωλών από τις προσευχές των γραμματέων. Για τον λόγο αυτό ο Κύριος μάς δίδαξε ότι εκείνος που κοιτάει να σώσει μόνο την ψυχή του την έχει ήδη απολέσει και ότι εκείνος που θα θυσιάσει ακόμα και την ψυχή του ένεκα των αδελφών του, αυτός τελικά θα σώσει και τον αδελφό του και την ψυχή του.

Ο Χριστός σήμερα γεννάται· ας τρέξουμε λοιπόν μαζί με τον αστέρα, ας φέρουμε δώρα μαζί με τους Μάγους, ας προσκυνήσουμε μαζί με τους Ποιμένες, ας υμνήσουμε και ας δοξολογήσουμε μαζί με τους αγγέλους, ας νιώσουμε την παρουσία Του μαζί με τα άλογα ζώα, ας σιωπήσουμε εκστατικοί μαζί με τον Ιωσήφ και την Παναγία Μητέρα Του, και τέλος, ας Τον μιμηθούμε στο ελάχιστο της κενώσεως. Σήμερα που ζούμε σε μια εποχή που δοκιμάζονται οι θεσμοί και οι αξίες, βυθισμένοι σε μια κοινωνία που πάντα της φταίνε όλοι οι άλλοι και ποτέ κανείς δεν αντιλαμβάνεται ένα μερίδιο ευθύνης και ένα μικρό έστω περιθώριο προσωπικής δράσης, είναι ίσως η ευκαιρία να αναλογιστούμε το δικό μας ρόλο στην ιστορία της ανθρωπότητας, της κοινωνίας, της οικογένειάς μας. Μέσα στο θόρυβο και τη σύγχυση που βρισκόμαστε, μέσα στο καταναλωτικό και το εγωκεντρικό πνεύμα που κυριαρχεί, είναι καιρός να κοιτάξουμε βαθειά μέσα μας και όχι γύρω μας· είναι καιρός να αναλογιστούμε τι μπορούμε να προσφέρουμε γύρω μας, από το τι επιπλέον θέλουμε να πάρουμε από τους άλλους, κατά το «μακάριον εστί διδόναι μάλλον ή λαμβάνειν»[1]. Ο μόνος τρόπος για να αναγεννηθεί η ζωή μας αλλά και η κοινωνία μας ολόκληρη, είναι η κένωσις, η εκούσια πτώχευση, η προσφορά, η αυταπάρνηση και η αυτοθυσία, όλες πράξεις αγάπης προς τον συνάνθρωπο, όπως ο ίδιος ο Θεός με την ενανθρώπησή Του σήμερα μας δείχνει.

Σεβασμιώτετε, σεβαστοί πατέρες, αγαπητοί εν Χριστώ αδελφοί· Η γέννηση του Χριστού είναι για όλους τους ανθρώπους, ακόμα και για εκείνους που δεν γνωρίζουν επαρκώς το νόημα και την μεγάλη της σπουδαιότητα, μια γιορτή χαράς και ελπίδας. Η Γέννηση του Χριστού αποτελεί όντως μυστήριο μέγα, παράδοξο και σωτήριο, όπως είδαμε, και για τον λόγο αυτό είναι ημέρα χαράς και ελπίδας για όλον τον κόσμο. Η απαρχή επίσης του Νέου Έτους, σε μία εβδομάδα, συνοδεύεται κι αυτή από την ενδόμυχη ευχή η νέα χρονιά να είναι καλύτερη και ευτυχέστερη από την προηγούμενη. Καμμία όμως αλλαγή δεν πρόκειται να επιτευχθεί, εάν παραμείνουμε θεατές της ζωής και των γεγονότων, εάν δεν πάρουμε μιαν απόφαση, παρακινούμενοι από τον αστέρα, από τους Μάγους, από τους ποιμένες, από τον ίδιο το Χριστό που σήμερα γεννάται, ώστε κι εμείς να αναγεννηθούμε πνευματικά και να γίνουμε ενεργοί μαθητές Του.

Τα Χριστούγεννα είναι γιορτή αγάπης, όλοι το λέμε κι όλοι το παραδεχόμαστε· όλοι αναζητάμε γύρω μας την αγάπη, ξεχνάμε όμως ότι χρειάζεται κι εμείς να προσφέρουμε λίγη· ξεχνάμε να την αναζητήσουμε μέσα μας, να την επαυξήσουμε και να την κάνουμε να ξεχειλίζει γύρω μας. Η Ελπίς του κόσμου γεννάται σήμερα· στο χέρι μας είναι να την μεταλαμπαδεύσουμε μέσα μας. Ο Χριστός γεννάται, ο Θεός προσφέρει δώρο τον εαυτό Του στην ανθρωπότητα· ας προσφέρουμε κι εμείς δώρο τον εαυτό μας στον πλησίον, όσο ανεπαρκείς κι αν αισθανόμαστε, όσο μικροί και λίγοι κι αν είμαστε, όσα λάθη κι αν έχουμε κάνει στη ζωή μας. Σήμερα ανατέλλει μια καινούρια μέρα και μας προσκαλεί να την ζήσουμε πραγματικά και να την εορτάσουμε ουσιαστικά.

Στο σημείο αυτό αξίζει να θυμηθούμε τα λόγια του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου: «Αυτή λοιπόν είναι για μας η πανήγυρις, αυτό εορτάζουμε σήμερα, τον ερχομό του Θεού προς τους ανθρώπους με σκοπό να πορευθούμε προς τον Θεό ή, για να πω καλύτερα, να επανέλθουμε στον Θεό· ώστε αφού αποβάλλουμε τον παλαιό άνθρωπο, να ενδυθούμε τον νέο. Και όπως εξαιτίας του Αδάμ πεθάναμε, έτσι να ζήσουμε με τον Χριστό, αφού γεννηθούμε μαζί με τον Χριστό και συσταυρωθούμε, και συνταφούμε και συναναστηθούμε. Επειδή πρέπει να πάθω την καλή αντιστροφή· και όπως από τα καλά και αγαθά επήλθαν τα λυπηρά, έτσι πρέπει από τα λυπηρά να επανέλθουν τα πλέον καλά. Γιατί εκεί που επλεόνασε η αμαρτία, υπερεπερίσσευσε η χάρις· και αν η γεύση (του καρπού) με κατέκρινε, πόσο περισσότερο με δικαίωσε το Πάθος του Χριστού; Ας εορτάζουμε λοιπόν όχι με πανηγυρισμούς, αλλά κατά Θεόν· όχι με κοσμικό τρόπο, αλλά με υπερκόσμιο· όχι κάτι δικό μας, αλλά τα του Δεσπότου Χριστού· όχι με αυτά που επιτείνουν την ασθένεια, αλλά με εκείνα που παρέχουν την ίαση· όχι με τα αγαθά της πλάσεως, αλλά με τα αγαθά της αναπλάσεως». 

Τω δε εν σπηλαίω γεννηθέντι Θεώ ημών η δόξα και το κράτος εις τους αιώνας. Αμήν.

 _____________

[1].  Πράξ. 20, 35.