Ἐτέχθη ἡμῖν σήμερον σωτήρ
(Χριστούγεννα 2021)
«Μὴ φοβεῖσθε· ἰδοὺ γὰρ εὐαγγελίζομαι ὑμῖν χαρὰν μεγάλην ἥτις ἔσται παντὶ τῷ λαῷ, ὅτι ἐτέχθη ὑμῖν σήμερον σωτὴρ ὅς ἐστιν Χριστὸς Κύριος ἐν πόλει Δαυῒδ.» (Λουκ. β’ 10-11)
Μέ τά λόγια τοῦτα, ἀνήγγειλε ὁ ἄγγελος Κυρίου τήν γέννηση τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ στούς ταπεινούς ποιμένες τῆς Βηθλεέμ, καί δι’ αὐτῶν σέ ὅλον τόν κόσμο, τότε καί σήμερα καί πάντοτε. Μή φοβᾶστε, γιατί σᾶς ἀναγγέλλω μεγάλη χαρά, ἡ ὁποία θά γεμίσει ὅλους τούς ἀνθρώπους, κι αὐτή ἡ χαρά εἶναι ὅτι σήμερα στήν πόλη τοῦ Δαυίδ, στήν Βηλεέμ, γεννήθηκε ὁ σωτῆρας σας, ὁ ὁποῖος εἶναι Χριστός Κύριος.
Καί τί σημαίνει «Χριστός Κύριος»; Ἡ σημασία τῶν λέξεων αὐτῶν βρίσκεται στήν Παλαιά Διαθήκη. Καί ἡ μέν λέξη «χριστός» σημαίνει τόν βασιλέα, τόν ὁποῖο ἐξέλεξε ὁ Θεός καί ἔχρισε διά τῶν προφητῶν Του, ὥστε νά ἡγεῖται τοῦ λαοῦ Του. Ἡ δέ λέξη «κύριος» ἀποδίδεται πρωτίστως στόν Θεό, ὅπως φαίνεται ἀπό τήν ἐντολή τοῦ Δεκαλόγου πού λέει: «Κύριον τόν Θεόν σου προσκυνήσεις καί αὐτῷ μόνῳ λατρεύσεις», καί ἀπό πλῆθος ἄλλων παρόμοιων ἀναφορῶν.
Καί οἱ μέν παλαιοί βασιλεῖς τοῦ Ἰσραήλ, ἦσαν χριστοί Κυρίου, δηλαδή ἐκλεγμένοι καί χρισμένοι ἀπό τόν Θεό· τό δέ βρέφος τό σπαργανωμένο στήν φάτνη τῆς Βηθλεέμ, εἶναι Χριστός Κύριος, δηλαδή ὁ βασιλεύς Θεός, ὁ σωτήρ τοῦ κόσμου καί λυτρωτής.
Ἔρχεται λοιπόν ὁ ἄγγελος καί εὐαγγελίζεται τοῦτο τό χαρμόσυνο καί κοσμοσωτήριο γεγονός στούς ταπεινούς βοσκούς, στούς ἁπλούς ἀνθρώπους, τούς ἀπαλλαγμένους ἀπό τήν πονηρία καί ἀπό τήν ἀδικία τοῦ κόσμου καί ταλαιπωρημένους ἴσως ἀπό αὐτήν, στούς ἄσημους καί ἐλαχίστους. Μή φοβεῖσθε, τούς λέει, γιατί σήμερα ἔγινε ἄνθρωπος ὁ Θεός, ὁ αἰώνιος βασιλεύς καί σωτήρας τοῦ κόσμου. Καί εύθύς ἄνοιξαν οἱ οὐρανοί, καί πλῆθος στρατιᾶς ἀγγέλων δοξολογοῦσε τόν Θεό καί ἔλεγε: «Δόξα ἐν ὑψίστοις Θεῷ, καί ἐπί γῆς εἰρήνη, ἐν ἀνθρώποις εὐδοκία».
Θεός δοξολογούμενος, εἰρήνη ἐπί γῆς, καλός λογισμός στούς ἀνθρώπους· αὐτό εἶναι τό τρίπτυχο τῆς σωτηρίας· καί ὁ Χριστός Κύριος, ὁ σαρκωθείς Υἱός καί Λόγος τοῦ Θεοῦ, εἶναι ὁ αἴτιος αὐτῆς, ὁ σωτήρ τοῦ κόσμου, ἡ ὁδός, ἡ ἀλήθεια καί ἡ ζωή.
«Ἐτέχθη ὑμῖν σήμερον σωτήρ»· ὄχι κατά πῶς τόν περίμενε τότε ὁ ἰσραηλιτικός λαός, οὔτε κατά πῶς τόν ἐννοεῖ ὁ κόσμος, τότε καί σήμερα. Δέν ἦλθε νά διαδεχθεῖ τούς βασιλεῖς τοῦ Ἰσραήλ, ὅπως νόμιζαν οἱ Γραμματεῖς καί οἱ Φαρισαῖοι ἤ ὅπως ρώτησαν κάποτε τόν Χριστό οἱ μαθητές, οὔτε γιά νά ἐγκαθιδρύσει ἐπίγεια βασιλεία. Δέν ἦλθε γιά νά ἐξαλείψει τήν φτώχεια, οὔτε γιά νά καταστείλει τούς πολέμους, οὔτε γιά νά ἐπιβάλλει τήν δικαιοσύνη, τήν ἰσότητα καί τήν κοινωνική εὐταξία. Δέν ἦλθε γιά νά μᾶς ἀπαλλάξει ἀπό τήν τυραννία τοῦ πλούτου, οὔτε γιά νά ἐξαλείψει τά χρέη, οὔτε γιά νά καταργήσει τήν δουλεία ἀνθρώπου ἀπό ἄνθρωπο. Οὔτε πάλι ἦλθε γιά νά μᾶς προσφέρει ἀφθονία ὑλικῶν ἀγαθῶν, ἤ ἐπίγειες ἀπολαύσεις, οὔτε γιά νά μᾶς ἀπαλλάξει ἀπό τούς σωματικούς κόπους, ἤ πόνους, ἤ ἀσθένεια, ἤ ἀπό τόν θάνατο.
Ἄς μή μᾶς σκανδαλίσει αὐτός ὁ λόγος· γιατί ὅλα αὐτά, μέ τόν τρόπο πού τά ἐπιζητοῦν ἀνέκαθεν οἱ ἄνθρωποι, εἶναι ἐπίγεια, πρόσκαιρα καί φθαρτά. Ἀλλά ὁ Χριστός Κύριος, πού σήμερα γεννᾶται στήν φάτνη τῶν ἀλόγων, ἦλθε γιά νά βασιλεύσει στίς καρδιές μας, γιά νά μᾶς διδάξει τήν δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ, καί γιά νά μᾶς προσφέρει τά ἐπουράνια, τά αἰώνια καί τά ἄφθαρτα· τά ὁποῖα ἐάν ἀποκτήσουμε, εἶναι δυνατόν νά ὁδηγηθοῦμε καί στήν ἐξάλειψη κάθε μορφῆς ἀδικίας ἐπάνω στή γῆ.
Ἀλλά πῶς βλέπει ὁ κόσμος τήν σωτηρία, πῶς τήν ἐπιζητεῖ, καί σέ τί διαφέρει ἀπό τό σημερινό μήνυμα τοῦ ἀγγέλου; Ὁ κόσμος θεωρεῖ ὡς σωτηρία τήν ἀτομική καί κοινωνική του ἄνεση, τήν ἀπαλλαγή ἀπό τά δεινά πού ἀναφέραμε· καί γι’ αὐτό ἀναγορεύει ὡς σωτῆρα ὅποιον κατορθώσει κάτι ἀπό αὐτά. Ὅσο κι ἄν τά αἰτήματα αὐτά εἶναι εὔλογα, παραβλέπουμε ὅτι ἀποτελοῦμε κι ἐμεῖς οἱ ἴδιοι ὄχι ἁπλῶς μέρος τοῦ προβλήματος, ἀλλά καί γενεσιουργό του αἰτία· γι αὐτό καί ζητοῦμε νά ἀλλάξει ὁ κόσμος, καί ὄχι ἐμεῖς. Ἀπέναντι στήν βία πού συνιστοῦν τοῦτα τά δεινά τοῦ κόσμου, ἀναζητοῦμε τόν ἰσχυρό, πού μέ τήν δύναμή του τήν πολιτική, ἤ τήν οἰκονομική, ἤ μέ κάποιον ἄλλο αὐτόματο καί μαγικό τρόπο, δηλαδή μέ τήν βία, θά ἐξορκίσει τό κακό ἀπό γύρω μας. Τέτοιοι ὅμως σωτῆρες καί προστάτες, ἀποβαίνουν στό τέλος δεινότεροι τύραννοι, ὅπως ἔχει δείξει ἡ ἱστορία, καί ὅπως ἔχει ἐπισημάνει ὁ Χριστός: «Οἱ βασιλεῖς τῶν ἐθνῶν κυριεύουσιν αὐτῶν, καὶ οἱ ἐξουσιάζοντες αὐτῶν εὐεργέται καλοῦνται» (Λουκ. κβ’ 25).
Μοιάζει, ἑπομένως, ὁ κόσμος μας, σάν τόν ἀσθενῆ, πού ἐνῶ ἐπιζητεῖ τήν ἐπούλωση τῶν πληγῶν του, δέν ἐνδιαφέρεται νά διερευνήσει τά αἴτια αὐτῶν, πολλῷ δέ μᾶλλον νά τά θεραπεύσει. Γι’ αὐτό καί ταυτίζει τήν σωτηρία μέ τήν ἐπιβολή τοῦ ὀρθοῦ (ὅπως κάθε φορά τό ἐννοεῖ), δηλαδή μέ τήν βία, θεωρεῖ ὅτι εἰρήνη εἶναι ὁ μή πόλεμος, καί ὅτι ἡ εὐδαιμονία συνίσταται στήν ἄνεση τοῦ βίου, δηλαδή στήν καλοπέραση. Ἔτσι, ἐνῶ ὁ καθένας ἐπιζητεῖ τήν ἐλευθερία, οὐδείς φαίνεται νά ἐπιθυμεῖ νά ἀπαλλαγεῖ ἀπό τήν τυραννία τῆς πονηρίας, δηλαδή ἀπό τά πάθη του· ἐνῶ ἐπιθυμεῖ τήν δικαιοσύνη, ἐπιτρέπει στόν ἑαυτό του νά ἀδικεῖ παντοιοτρόπως τόν πλησίον του, καί οὕτω καθ’ ἑξῆς. Καί ὅλα τοῦτα, ἐπειδή δέν θέλει νά ἀναγνωρίσει ὅτι ἡ γενεσιουργός αἰτία κάθε μορφῆς ἀδικίας, ἡ ρίζα κάθε δεινοῦ τῆς ἀνθρωπότητας, ἡ οὐσία κάθε πάθους πού τόν ταλανίζει, ἡ μία καί μοναδική του ἁμαρτία, εἶναι ἡ πλεονεξία· γιατί ἀπό αὐτήν προέρχονται καί σέ αὐτήν ὀφείλονται ὅλα τοῦτα.
Ὁ σωτῆρας, τόν ὁποῖο ἀπόψε εὐαγγελίζεται ὁ ἄγγελος στούς βοσκούς, καί κατ’ ἐπέκταση σέ ὅλον τόν κόσμο, ἔρχεται νά μᾶς λυτρώσει ἀπό τοῦτα τά δεσμά, τῆς ἁμαρτίας. Δόξα καί δύναμη καί ἐξουσία κοσμική δέν φέρει, γιατί δέν τοῦ χρειάζεται, ἐπειδή δέν ἦλθε μέ σκοπό νά καθυποτάξει τόν κόσμο, ἀλλά γιά νά τόν ἐξαγοράσει μέ τό τίμιο αἷμα του. Δέν μοιάζει μέ κανέναν ἀπό τούς βασιλεῖς ἤ τούς σωτῆρες τοῦ κόσμου τούτου, ὅσους ὑπῆρξαν καί ὅσους πρόκειται νά ἐμφανιστοῦν, γιατί τό νεογέννητο βρέφος τῆς Βηθλεέμ δέν εἶναι ἐκ τοῦ κόσμου τούτου. Εἶναι Θεός ἐξουσιαστής, ἄρχων εἰρήνης, πατήρ τοῦ μέλλοντος αἰῶνος, ὁ ὁποῖος, ἀπό ὑπερβάλλουσα ἀγάπη πρός τό πλάσμα του, ταπεινώνει ἑαυτόν, συστέλλει τήν θεότητά του, προσλαμβάνει τήν ἀνθρώπινη φύση, μορφήν δούλου λαμβάνει, ὑφίσταται γιά χάρη μας, ὡς ἄνθρωπος, τήν καταδίκη τῆς ἁμαρτίας, δηλαδή τήν φθορά καί τόν θάνατο, ὁ μόνος ἀναμάρτητος, προσφέρει ἑαυτόν λύτρον ὑπέρ ἡμῶν, καί μᾶς ἐξαγοράζει ἐκ τῆς κατάρας τοῦ Ἀδάμ.
Ὁ Χριστός εἶναι ὁ σωτήρ τοῦ κόσμου, γιατί ἦλθε γιά νά ἀπαλλάξει τόν κόσμο ἀπό τό κοσμικό φρόνημα, στὸ ὁποῖο ἀναφερθήκαμε νωρίτερα. Ἡ σωτηρία πού μᾶς προσφέρει εἶναι ἡ πραγματική ἐλευθερία τοῦ ἀνθρώπου, ἡ ἀπελευθέρωσή μας ἀπό τήν ἁμαρτία καί τούς ὀδυνηρούς καρπούς της. Ἡ εἰρήνη εἶναι ἡ καταλλαγή μας μέ τόν Θεό, ἡ μόνη πού δύναται νά γαληνέψει τήν καρδιά μας, τήν ὕπαρξή μας ὁλόκληρη, καί νά ἐγκαθιδρύσει τήν ἐπί γῆς εἰρήνη. Καί ἡ εὐδοκία εἶναι ὁ ἀγαθός λογισμός, ἡ καθαρή διάνοια, ὁ κατά Θεόν νοῦς, πού συνιστοῦν τήν ἀληθινή μακαριότητα.
«... ἐτέχθη ὑμῖν σήμερον σωτὴρ ὅς ἐστιν Χριστὸς Κύριος ἐν πόλει Δαυῒδ»· ἔφερε δῶρα οὐράνια καί τά προσφέρει ἁπλόχερα στήν γῆ καί στούς ἀνθρώπους· τήν ἴδια του τήν θεότητα, τήν εἰρήνη του, τήν εὐδοκία του. Τί τό πλέον φυσικό, ἑπομένως, τό ταπεινό βρέφος στήν φάτνη των ἀλόγων νά δορυφορεῖται ἀπό πλῆθος στρατιᾶς ἀγγέλων, πού ἔκπληκτο δοξολογεῖ τόν Θεό καί λέγει: «Δόξα ἐν ὑψίστοις Θεῷ, καί ἐπί γῆς εἰρήνη, ἐν ἀνθρώποις εὐδοκία»!
Τοῦτα τά θεϊκά δῶρα προσφέρονται σέ ὅλους μας, μικρούς καί μεγάλους, νέους καί γέρους, πλούσιους καί φτωχούς, ἔνδοξους καί ἄσημους, ρωμαλέους καί ἀδύναμους, δίκαιους καί ἁμαρτωλούς. Μᾶς τά προσφέρει ὁ ἐνανθρωπήσας Κύριος καί Θεός ἀδιακρίτως καί ἀπροϋποθέτως, καί μᾶς καλεῖ νά τά δεχθοῦμε, νά τά ἐγκολπωθοῦμε, νά ἀναγνωρίσουμε δηλαδή τόν ἀληθινό Θεό, νά θέσουμε τόν Χριστό θεμέλιο τῆς ζωῆς μας, νά συμμορφώσουμε τόν ἔσω ἄνθρωπο σύμφωνα μέ τό ὑπόδειγμα πού μᾶς δίδαξε, δηλαδή τῆς ἀγάπης καί τῆς ταπεινώσεως.
Κι ἄν ὁ κόσμος ἐν τῷ πονηρῷ κεῖται, μᾶς καλεῖ νά ἐξέλθουμε ἀπό τόν κόσμο τοῦτο, δηλαδή νά ἀποβάλλουμε τό κοσμικό φρόνημα, τό ὁποῖο ἔχει θεοποιήσει τήν κτίση, τό Ἐγώ, τόν πλοῦτο, τήν δόξα, καί τίς ὑλικές ἀπολαύσεις. Μᾶς καλεῖ νά ἐξέλθουμε ἀπό τήν ἐπιφανειακή θεώρηση τῶν πραγμάτων, νά σταματήσουμε τήν ἀλληλοκατηγορία καί τόν ἀλληλοσπαραγμό, νά ζοῦμε, νά σκεφτόμαστε, νά ἐνεργοῦμε κατά Θεόν. Μᾶς καλεῖ νά ἐπιστρέψουμε στό «ἀρχαῖον κάλλος», στόν οἶκο τοῦ Πατρός μας, στήν ἀγκαλιά του, τήν πλήρη ἀγάπης καί ἀληθείας. Μας καλεῖ, δηλαδή, σέ μετάνοια.
«... ἐτέχθη ὑμῖν σήμερον σωτὴρ ὅς ἐστιν Χριστὸς Κύριος ἐν πόλει Δαυῒδ». Σέ τούτη τήν φράση τοῦ ἀγγέλου, περικλείεται, ὅπως εἴδαμε, τό νόημα τῆς μεγάλης ἑορτῆς τῶν Χριστουγέννων. Ἀλήθεια, πῶς θά γιορτάσουμε τοῦτο τό κοσμοσωτήριο γεγονός; Γιατί, ἄς μήν ἀπατώμεθα, οἱ ποικίλοι στολισμοί, οἱ διάφορες φιέστες, τά κοσμικά ἄσματα, ἡ πληθώρα τῶν ἐδεσμάτων, ἡ κραιπάλη καί ἡ μέθη, ὄχι μόνον δέν τιμοῦν τόν νεογέννητο Χριστό, ἀλλά μᾶλλον ἀντιτίθενται στό ἀληθινό πνεῦμα τῶν Χριστουγέννων. «Πνεῦμα ὁ Θεός, καί τούς προσκυνοῦντας αὐτόν ἐν πνεύματι καί ἀληθείᾳ δεῖ προσκυνεῖν» (Ἰω. Δ’ 24)· πνευματικός, ἑπομένως, εἶναι ὁ τρόπος μέ τόν ὁποῖο καλούμαστε, ὡς χριστιανοί, νά ἑορτάσουμε, μέ προσευχές καί μέ δοξολογίες πρός τόν Θεό, καλλιεργοῦντες τόν ἔσω ἄνθρωπο, καί μεταλαμβάνοντες, ἐν κατανύξει ψυχῆς, τοῦ σώματος καί τοῦ αἵματος τοῦ Κυρίου.
Ἄς ἀκούσουμε, ὅμως, γιά τό θέμα αὐτό, πῶς μᾶς συμβουλεύει ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος: «Ἄς μή φανοῦμε ἀγνώμονες στόν εὐεργέτη μας, ἀλλά ἅπαντες ἄς προσφέρουμε τό κατά δύναμιν, πίστη, ἐλπίδα, ἀγάπη, σωφροσύνη, ἐλεημοσύνη, φιλοξενία. Καί αὐτό πού καί ἄλλοτε σᾶς παρακάλεσα, δέν θά πάψω καί τώρα, καί πάντα, νά σᾶς παρακαλῶ. Καί τί εἶναι αὐτό; Μέλλοντες νά προσέλθετε στήν φρικτή καί θεϊκή τούτη τράπεζα καί ἱερή μυσταγωγία, μέ φόβο καί τρόμο νά τό κάμετε αὐτό, μέ καθαρή συνείδηση, μέ νηστεία καί προσευχή, χωρίς νά θορυβεῖτε, μήτε μέ κλωτσιές, οὔτε μέ σπρωξίματα στόν πλησίον· διότι τοῦτο συνιστᾶ ἔσχατη παράνοια καί σοβαρή καταφρόνηση. ... Βάλε μέ τόν νοῦ σου, ἄνθρωπε, ποία θυσία μέλλεις νά ἀγγίξεις, σέ ποιό τραπέζι προσέρχεσαι· ἐνθυμήσου ὅτι ἐνῶ εἶσαι γῆ καί τέφρα, μεταλαμβάνεις τό σῶμα καί τό αἷμα τοῦ Χριστοῦ. ... Εἰρήνη πολλή καί ἡσυχία χρειάζεται, ὄχι θόρυβος καί ταραχή· γιατί αὐτά καθιστοῦν ἀκάθαρτη τήν ψυχή πού προσέρχεται. ... Φάρμακο εἶναι σωτήριο τῶν δικῶν μας τραυμάτων αὐτό πού βρίσκεται ἐνώπιόν μας, πλοῦτος εἶναι ἀνεξάντλητος, πρόξενος τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν. Ἄς φρίξουμε, λοιπόν, καθώς προσερχόμεθα, ἄς εὐχαριστήσουμε, ἄς προσπέσουμε, ἐξομολογούμενοι τά πταίσματά μας, ἄς δακρύσουμε, πενθοῦντες τά δικά μας κακά, ἄς ἀναπέμψουμε ἐκτενεῖς προσευχές πρός τόν Θεό, καί ἀφοῦ μέ τόν τρόπο αὐτό καθαρίσουμε τόν ἑαυτό μας, ἤρεμα, καί μέ τήν δέουσα εὐταξία, σάν νά παριστάμεθα ἐνώπιον τοῦ βασιλέα τῶν οὐρανῶν, ἄς προσέλθουμε· καί ἀφοῦ δεχθοῦμε τήν ἄμωμη καί ἁγία θυσία ἄς ἀσπαστοῦμε, ἀς τήν ἀγκαλιάσουμε μέ τά μάτια, ἄς θερμάνουμε τήν διάνοιά μας, ὥστε νά μήν προσερχόμαστε σέ κρίμα ἤ κατάκριμα, ἀλλά σέ σωφροσύνη ψυχῆς, σέ ἀγάπη, σέ ἀρετή, σέ καταλλαγή πρός τόν Θεό, σέ εἰρήνη βεβαία, καί μυρίων ἀγαθῶν πρόξενο, ὥστε καί τούς ἑαυτούς μας νά ἁγιάσουμε, καί τούς πλησίον νά οἰκοδομήσουμε. ... Μή, λοιπόν, ἀντί νά συμφιλιωθοῦμε μέ τόν Θεό, τόν παροξύνουμε, ἀλλά ἐπιδεικνύοντες κάθε ἐπιμέλεια καί κάθε εὐκοσμία, καί ἀταραξία ψυχῆς, μέ προσευχή καί συντετριμμένη καρδιά ἄς προσέλθουμε, ὥστε καί ἀφοῦ μέ αὐτό ἐδῶ τύχουμε τοῦ ἐλέους τοῦ Δεσπότου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, νά δυνηθοῦμε νά ἀπολαύσουμε τά ἀγαθά πού μᾶς ἔχει ὑποσχεθεῖ, μέ τήν χάρη καί τήν φιλανθρωπία τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, στόν ὁποῖο ἀνήκει, μαζί μέ τόν Πατέρα καί τό Ἅγιον Πνεῦμα, δόξα, κράτος, τιμή, τώρα καί πάντα καί αἰωνίως. Ἀμήν.»
π. Χερουβείμ Βελέτζας
(Ὁμιλία στόν ιερό προσκυνηματικό ναό τοῦ Ἁγίου θαυματουργοῦ Σπυρίδωνος Κερκύρας, κατά τόν ἐσπερινό τῆς ἑορτῆς τῶν Χριστουγέννων 2021)
Μέ τά λόγια τοῦτα, ἀνήγγειλε ὁ ἄγγελος Κυρίου τήν γέννηση τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ στούς ταπεινούς ποιμένες τῆς Βηθλεέμ, καί δι’ αὐτῶν σέ ὅλον τόν κόσμο, τότε καί σήμερα καί πάντοτε. Μή φοβᾶστε, γιατί σᾶς ἀναγγέλλω μεγάλη χαρά, ἡ ὁποία θά γεμίσει ὅλους τούς ἀνθρώπους, κι αὐτή ἡ χαρά εἶναι ὅτι σήμερα στήν πόλη τοῦ Δαυίδ, στήν Βηλεέμ, γεννήθηκε ὁ σωτῆρας σας, ὁ ὁποῖος εἶναι Χριστός Κύριος.
Καί τί σημαίνει «Χριστός Κύριος»; Ἡ σημασία τῶν λέξεων αὐτῶν βρίσκεται στήν Παλαιά Διαθήκη. Καί ἡ μέν λέξη «χριστός» σημαίνει τόν βασιλέα, τόν ὁποῖο ἐξέλεξε ὁ Θεός καί ἔχρισε διά τῶν προφητῶν Του, ὥστε νά ἡγεῖται τοῦ λαοῦ Του. Ἡ δέ λέξη «κύριος» ἀποδίδεται πρωτίστως στόν Θεό, ὅπως φαίνεται ἀπό τήν ἐντολή τοῦ Δεκαλόγου πού λέει: «Κύριον τόν Θεόν σου προσκυνήσεις καί αὐτῷ μόνῳ λατρεύσεις», καί ἀπό πλῆθος ἄλλων παρόμοιων ἀναφορῶν.
Καί οἱ μέν παλαιοί βασιλεῖς τοῦ Ἰσραήλ, ἦσαν χριστοί Κυρίου, δηλαδή ἐκλεγμένοι καί χρισμένοι ἀπό τόν Θεό· τό δέ βρέφος τό σπαργανωμένο στήν φάτνη τῆς Βηθλεέμ, εἶναι Χριστός Κύριος, δηλαδή ὁ βασιλεύς Θεός, ὁ σωτήρ τοῦ κόσμου καί λυτρωτής.
Ἔρχεται λοιπόν ὁ ἄγγελος καί εὐαγγελίζεται τοῦτο τό χαρμόσυνο καί κοσμοσωτήριο γεγονός στούς ταπεινούς βοσκούς, στούς ἁπλούς ἀνθρώπους, τούς ἀπαλλαγμένους ἀπό τήν πονηρία καί ἀπό τήν ἀδικία τοῦ κόσμου καί ταλαιπωρημένους ἴσως ἀπό αὐτήν, στούς ἄσημους καί ἐλαχίστους. Μή φοβεῖσθε, τούς λέει, γιατί σήμερα ἔγινε ἄνθρωπος ὁ Θεός, ὁ αἰώνιος βασιλεύς καί σωτήρας τοῦ κόσμου. Καί εύθύς ἄνοιξαν οἱ οὐρανοί, καί πλῆθος στρατιᾶς ἀγγέλων δοξολογοῦσε τόν Θεό καί ἔλεγε: «Δόξα ἐν ὑψίστοις Θεῷ, καί ἐπί γῆς εἰρήνη, ἐν ἀνθρώποις εὐδοκία».
Θεός δοξολογούμενος, εἰρήνη ἐπί γῆς, καλός λογισμός στούς ἀνθρώπους· αὐτό εἶναι τό τρίπτυχο τῆς σωτηρίας· καί ὁ Χριστός Κύριος, ὁ σαρκωθείς Υἱός καί Λόγος τοῦ Θεοῦ, εἶναι ὁ αἴτιος αὐτῆς, ὁ σωτήρ τοῦ κόσμου, ἡ ὁδός, ἡ ἀλήθεια καί ἡ ζωή.
«Ἐτέχθη ὑμῖν σήμερον σωτήρ»· ὄχι κατά πῶς τόν περίμενε τότε ὁ ἰσραηλιτικός λαός, οὔτε κατά πῶς τόν ἐννοεῖ ὁ κόσμος, τότε καί σήμερα. Δέν ἦλθε νά διαδεχθεῖ τούς βασιλεῖς τοῦ Ἰσραήλ, ὅπως νόμιζαν οἱ Γραμματεῖς καί οἱ Φαρισαῖοι ἤ ὅπως ρώτησαν κάποτε τόν Χριστό οἱ μαθητές, οὔτε γιά νά ἐγκαθιδρύσει ἐπίγεια βασιλεία. Δέν ἦλθε γιά νά ἐξαλείψει τήν φτώχεια, οὔτε γιά νά καταστείλει τούς πολέμους, οὔτε γιά νά ἐπιβάλλει τήν δικαιοσύνη, τήν ἰσότητα καί τήν κοινωνική εὐταξία. Δέν ἦλθε γιά νά μᾶς ἀπαλλάξει ἀπό τήν τυραννία τοῦ πλούτου, οὔτε γιά νά ἐξαλείψει τά χρέη, οὔτε γιά νά καταργήσει τήν δουλεία ἀνθρώπου ἀπό ἄνθρωπο. Οὔτε πάλι ἦλθε γιά νά μᾶς προσφέρει ἀφθονία ὑλικῶν ἀγαθῶν, ἤ ἐπίγειες ἀπολαύσεις, οὔτε γιά νά μᾶς ἀπαλλάξει ἀπό τούς σωματικούς κόπους, ἤ πόνους, ἤ ἀσθένεια, ἤ ἀπό τόν θάνατο.
Ἄς μή μᾶς σκανδαλίσει αὐτός ὁ λόγος· γιατί ὅλα αὐτά, μέ τόν τρόπο πού τά ἐπιζητοῦν ἀνέκαθεν οἱ ἄνθρωποι, εἶναι ἐπίγεια, πρόσκαιρα καί φθαρτά. Ἀλλά ὁ Χριστός Κύριος, πού σήμερα γεννᾶται στήν φάτνη τῶν ἀλόγων, ἦλθε γιά νά βασιλεύσει στίς καρδιές μας, γιά νά μᾶς διδάξει τήν δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ, καί γιά νά μᾶς προσφέρει τά ἐπουράνια, τά αἰώνια καί τά ἄφθαρτα· τά ὁποῖα ἐάν ἀποκτήσουμε, εἶναι δυνατόν νά ὁδηγηθοῦμε καί στήν ἐξάλειψη κάθε μορφῆς ἀδικίας ἐπάνω στή γῆ.
Ἀλλά πῶς βλέπει ὁ κόσμος τήν σωτηρία, πῶς τήν ἐπιζητεῖ, καί σέ τί διαφέρει ἀπό τό σημερινό μήνυμα τοῦ ἀγγέλου; Ὁ κόσμος θεωρεῖ ὡς σωτηρία τήν ἀτομική καί κοινωνική του ἄνεση, τήν ἀπαλλαγή ἀπό τά δεινά πού ἀναφέραμε· καί γι’ αὐτό ἀναγορεύει ὡς σωτῆρα ὅποιον κατορθώσει κάτι ἀπό αὐτά. Ὅσο κι ἄν τά αἰτήματα αὐτά εἶναι εὔλογα, παραβλέπουμε ὅτι ἀποτελοῦμε κι ἐμεῖς οἱ ἴδιοι ὄχι ἁπλῶς μέρος τοῦ προβλήματος, ἀλλά καί γενεσιουργό του αἰτία· γι αὐτό καί ζητοῦμε νά ἀλλάξει ὁ κόσμος, καί ὄχι ἐμεῖς. Ἀπέναντι στήν βία πού συνιστοῦν τοῦτα τά δεινά τοῦ κόσμου, ἀναζητοῦμε τόν ἰσχυρό, πού μέ τήν δύναμή του τήν πολιτική, ἤ τήν οἰκονομική, ἤ μέ κάποιον ἄλλο αὐτόματο καί μαγικό τρόπο, δηλαδή μέ τήν βία, θά ἐξορκίσει τό κακό ἀπό γύρω μας. Τέτοιοι ὅμως σωτῆρες καί προστάτες, ἀποβαίνουν στό τέλος δεινότεροι τύραννοι, ὅπως ἔχει δείξει ἡ ἱστορία, καί ὅπως ἔχει ἐπισημάνει ὁ Χριστός: «Οἱ βασιλεῖς τῶν ἐθνῶν κυριεύουσιν αὐτῶν, καὶ οἱ ἐξουσιάζοντες αὐτῶν εὐεργέται καλοῦνται» (Λουκ. κβ’ 25).
Μοιάζει, ἑπομένως, ὁ κόσμος μας, σάν τόν ἀσθενῆ, πού ἐνῶ ἐπιζητεῖ τήν ἐπούλωση τῶν πληγῶν του, δέν ἐνδιαφέρεται νά διερευνήσει τά αἴτια αὐτῶν, πολλῷ δέ μᾶλλον νά τά θεραπεύσει. Γι’ αὐτό καί ταυτίζει τήν σωτηρία μέ τήν ἐπιβολή τοῦ ὀρθοῦ (ὅπως κάθε φορά τό ἐννοεῖ), δηλαδή μέ τήν βία, θεωρεῖ ὅτι εἰρήνη εἶναι ὁ μή πόλεμος, καί ὅτι ἡ εὐδαιμονία συνίσταται στήν ἄνεση τοῦ βίου, δηλαδή στήν καλοπέραση. Ἔτσι, ἐνῶ ὁ καθένας ἐπιζητεῖ τήν ἐλευθερία, οὐδείς φαίνεται νά ἐπιθυμεῖ νά ἀπαλλαγεῖ ἀπό τήν τυραννία τῆς πονηρίας, δηλαδή ἀπό τά πάθη του· ἐνῶ ἐπιθυμεῖ τήν δικαιοσύνη, ἐπιτρέπει στόν ἑαυτό του νά ἀδικεῖ παντοιοτρόπως τόν πλησίον του, καί οὕτω καθ’ ἑξῆς. Καί ὅλα τοῦτα, ἐπειδή δέν θέλει νά ἀναγνωρίσει ὅτι ἡ γενεσιουργός αἰτία κάθε μορφῆς ἀδικίας, ἡ ρίζα κάθε δεινοῦ τῆς ἀνθρωπότητας, ἡ οὐσία κάθε πάθους πού τόν ταλανίζει, ἡ μία καί μοναδική του ἁμαρτία, εἶναι ἡ πλεονεξία· γιατί ἀπό αὐτήν προέρχονται καί σέ αὐτήν ὀφείλονται ὅλα τοῦτα.
Ὁ σωτῆρας, τόν ὁποῖο ἀπόψε εὐαγγελίζεται ὁ ἄγγελος στούς βοσκούς, καί κατ’ ἐπέκταση σέ ὅλον τόν κόσμο, ἔρχεται νά μᾶς λυτρώσει ἀπό τοῦτα τά δεσμά, τῆς ἁμαρτίας. Δόξα καί δύναμη καί ἐξουσία κοσμική δέν φέρει, γιατί δέν τοῦ χρειάζεται, ἐπειδή δέν ἦλθε μέ σκοπό νά καθυποτάξει τόν κόσμο, ἀλλά γιά νά τόν ἐξαγοράσει μέ τό τίμιο αἷμα του. Δέν μοιάζει μέ κανέναν ἀπό τούς βασιλεῖς ἤ τούς σωτῆρες τοῦ κόσμου τούτου, ὅσους ὑπῆρξαν καί ὅσους πρόκειται νά ἐμφανιστοῦν, γιατί τό νεογέννητο βρέφος τῆς Βηθλεέμ δέν εἶναι ἐκ τοῦ κόσμου τούτου. Εἶναι Θεός ἐξουσιαστής, ἄρχων εἰρήνης, πατήρ τοῦ μέλλοντος αἰῶνος, ὁ ὁποῖος, ἀπό ὑπερβάλλουσα ἀγάπη πρός τό πλάσμα του, ταπεινώνει ἑαυτόν, συστέλλει τήν θεότητά του, προσλαμβάνει τήν ἀνθρώπινη φύση, μορφήν δούλου λαμβάνει, ὑφίσταται γιά χάρη μας, ὡς ἄνθρωπος, τήν καταδίκη τῆς ἁμαρτίας, δηλαδή τήν φθορά καί τόν θάνατο, ὁ μόνος ἀναμάρτητος, προσφέρει ἑαυτόν λύτρον ὑπέρ ἡμῶν, καί μᾶς ἐξαγοράζει ἐκ τῆς κατάρας τοῦ Ἀδάμ.
Ὁ Χριστός εἶναι ὁ σωτήρ τοῦ κόσμου, γιατί ἦλθε γιά νά ἀπαλλάξει τόν κόσμο ἀπό τό κοσμικό φρόνημα, στὸ ὁποῖο ἀναφερθήκαμε νωρίτερα. Ἡ σωτηρία πού μᾶς προσφέρει εἶναι ἡ πραγματική ἐλευθερία τοῦ ἀνθρώπου, ἡ ἀπελευθέρωσή μας ἀπό τήν ἁμαρτία καί τούς ὀδυνηρούς καρπούς της. Ἡ εἰρήνη εἶναι ἡ καταλλαγή μας μέ τόν Θεό, ἡ μόνη πού δύναται νά γαληνέψει τήν καρδιά μας, τήν ὕπαρξή μας ὁλόκληρη, καί νά ἐγκαθιδρύσει τήν ἐπί γῆς εἰρήνη. Καί ἡ εὐδοκία εἶναι ὁ ἀγαθός λογισμός, ἡ καθαρή διάνοια, ὁ κατά Θεόν νοῦς, πού συνιστοῦν τήν ἀληθινή μακαριότητα.
«... ἐτέχθη ὑμῖν σήμερον σωτὴρ ὅς ἐστιν Χριστὸς Κύριος ἐν πόλει Δαυῒδ»· ἔφερε δῶρα οὐράνια καί τά προσφέρει ἁπλόχερα στήν γῆ καί στούς ἀνθρώπους· τήν ἴδια του τήν θεότητα, τήν εἰρήνη του, τήν εὐδοκία του. Τί τό πλέον φυσικό, ἑπομένως, τό ταπεινό βρέφος στήν φάτνη των ἀλόγων νά δορυφορεῖται ἀπό πλῆθος στρατιᾶς ἀγγέλων, πού ἔκπληκτο δοξολογεῖ τόν Θεό καί λέγει: «Δόξα ἐν ὑψίστοις Θεῷ, καί ἐπί γῆς εἰρήνη, ἐν ἀνθρώποις εὐδοκία»!
Τοῦτα τά θεϊκά δῶρα προσφέρονται σέ ὅλους μας, μικρούς καί μεγάλους, νέους καί γέρους, πλούσιους καί φτωχούς, ἔνδοξους καί ἄσημους, ρωμαλέους καί ἀδύναμους, δίκαιους καί ἁμαρτωλούς. Μᾶς τά προσφέρει ὁ ἐνανθρωπήσας Κύριος καί Θεός ἀδιακρίτως καί ἀπροϋποθέτως, καί μᾶς καλεῖ νά τά δεχθοῦμε, νά τά ἐγκολπωθοῦμε, νά ἀναγνωρίσουμε δηλαδή τόν ἀληθινό Θεό, νά θέσουμε τόν Χριστό θεμέλιο τῆς ζωῆς μας, νά συμμορφώσουμε τόν ἔσω ἄνθρωπο σύμφωνα μέ τό ὑπόδειγμα πού μᾶς δίδαξε, δηλαδή τῆς ἀγάπης καί τῆς ταπεινώσεως.
Κι ἄν ὁ κόσμος ἐν τῷ πονηρῷ κεῖται, μᾶς καλεῖ νά ἐξέλθουμε ἀπό τόν κόσμο τοῦτο, δηλαδή νά ἀποβάλλουμε τό κοσμικό φρόνημα, τό ὁποῖο ἔχει θεοποιήσει τήν κτίση, τό Ἐγώ, τόν πλοῦτο, τήν δόξα, καί τίς ὑλικές ἀπολαύσεις. Μᾶς καλεῖ νά ἐξέλθουμε ἀπό τήν ἐπιφανειακή θεώρηση τῶν πραγμάτων, νά σταματήσουμε τήν ἀλληλοκατηγορία καί τόν ἀλληλοσπαραγμό, νά ζοῦμε, νά σκεφτόμαστε, νά ἐνεργοῦμε κατά Θεόν. Μᾶς καλεῖ νά ἐπιστρέψουμε στό «ἀρχαῖον κάλλος», στόν οἶκο τοῦ Πατρός μας, στήν ἀγκαλιά του, τήν πλήρη ἀγάπης καί ἀληθείας. Μας καλεῖ, δηλαδή, σέ μετάνοια.
«... ἐτέχθη ὑμῖν σήμερον σωτὴρ ὅς ἐστιν Χριστὸς Κύριος ἐν πόλει Δαυῒδ». Σέ τούτη τήν φράση τοῦ ἀγγέλου, περικλείεται, ὅπως εἴδαμε, τό νόημα τῆς μεγάλης ἑορτῆς τῶν Χριστουγέννων. Ἀλήθεια, πῶς θά γιορτάσουμε τοῦτο τό κοσμοσωτήριο γεγονός; Γιατί, ἄς μήν ἀπατώμεθα, οἱ ποικίλοι στολισμοί, οἱ διάφορες φιέστες, τά κοσμικά ἄσματα, ἡ πληθώρα τῶν ἐδεσμάτων, ἡ κραιπάλη καί ἡ μέθη, ὄχι μόνον δέν τιμοῦν τόν νεογέννητο Χριστό, ἀλλά μᾶλλον ἀντιτίθενται στό ἀληθινό πνεῦμα τῶν Χριστουγέννων. «Πνεῦμα ὁ Θεός, καί τούς προσκυνοῦντας αὐτόν ἐν πνεύματι καί ἀληθείᾳ δεῖ προσκυνεῖν» (Ἰω. Δ’ 24)· πνευματικός, ἑπομένως, εἶναι ὁ τρόπος μέ τόν ὁποῖο καλούμαστε, ὡς χριστιανοί, νά ἑορτάσουμε, μέ προσευχές καί μέ δοξολογίες πρός τόν Θεό, καλλιεργοῦντες τόν ἔσω ἄνθρωπο, καί μεταλαμβάνοντες, ἐν κατανύξει ψυχῆς, τοῦ σώματος καί τοῦ αἵματος τοῦ Κυρίου.
Ἄς ἀκούσουμε, ὅμως, γιά τό θέμα αὐτό, πῶς μᾶς συμβουλεύει ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος: «Ἄς μή φανοῦμε ἀγνώμονες στόν εὐεργέτη μας, ἀλλά ἅπαντες ἄς προσφέρουμε τό κατά δύναμιν, πίστη, ἐλπίδα, ἀγάπη, σωφροσύνη, ἐλεημοσύνη, φιλοξενία. Καί αὐτό πού καί ἄλλοτε σᾶς παρακάλεσα, δέν θά πάψω καί τώρα, καί πάντα, νά σᾶς παρακαλῶ. Καί τί εἶναι αὐτό; Μέλλοντες νά προσέλθετε στήν φρικτή καί θεϊκή τούτη τράπεζα καί ἱερή μυσταγωγία, μέ φόβο καί τρόμο νά τό κάμετε αὐτό, μέ καθαρή συνείδηση, μέ νηστεία καί προσευχή, χωρίς νά θορυβεῖτε, μήτε μέ κλωτσιές, οὔτε μέ σπρωξίματα στόν πλησίον· διότι τοῦτο συνιστᾶ ἔσχατη παράνοια καί σοβαρή καταφρόνηση. ... Βάλε μέ τόν νοῦ σου, ἄνθρωπε, ποία θυσία μέλλεις νά ἀγγίξεις, σέ ποιό τραπέζι προσέρχεσαι· ἐνθυμήσου ὅτι ἐνῶ εἶσαι γῆ καί τέφρα, μεταλαμβάνεις τό σῶμα καί τό αἷμα τοῦ Χριστοῦ. ... Εἰρήνη πολλή καί ἡσυχία χρειάζεται, ὄχι θόρυβος καί ταραχή· γιατί αὐτά καθιστοῦν ἀκάθαρτη τήν ψυχή πού προσέρχεται. ... Φάρμακο εἶναι σωτήριο τῶν δικῶν μας τραυμάτων αὐτό πού βρίσκεται ἐνώπιόν μας, πλοῦτος εἶναι ἀνεξάντλητος, πρόξενος τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν. Ἄς φρίξουμε, λοιπόν, καθώς προσερχόμεθα, ἄς εὐχαριστήσουμε, ἄς προσπέσουμε, ἐξομολογούμενοι τά πταίσματά μας, ἄς δακρύσουμε, πενθοῦντες τά δικά μας κακά, ἄς ἀναπέμψουμε ἐκτενεῖς προσευχές πρός τόν Θεό, καί ἀφοῦ μέ τόν τρόπο αὐτό καθαρίσουμε τόν ἑαυτό μας, ἤρεμα, καί μέ τήν δέουσα εὐταξία, σάν νά παριστάμεθα ἐνώπιον τοῦ βασιλέα τῶν οὐρανῶν, ἄς προσέλθουμε· καί ἀφοῦ δεχθοῦμε τήν ἄμωμη καί ἁγία θυσία ἄς ἀσπαστοῦμε, ἀς τήν ἀγκαλιάσουμε μέ τά μάτια, ἄς θερμάνουμε τήν διάνοιά μας, ὥστε νά μήν προσερχόμαστε σέ κρίμα ἤ κατάκριμα, ἀλλά σέ σωφροσύνη ψυχῆς, σέ ἀγάπη, σέ ἀρετή, σέ καταλλαγή πρός τόν Θεό, σέ εἰρήνη βεβαία, καί μυρίων ἀγαθῶν πρόξενο, ὥστε καί τούς ἑαυτούς μας νά ἁγιάσουμε, καί τούς πλησίον νά οἰκοδομήσουμε. ... Μή, λοιπόν, ἀντί νά συμφιλιωθοῦμε μέ τόν Θεό, τόν παροξύνουμε, ἀλλά ἐπιδεικνύοντες κάθε ἐπιμέλεια καί κάθε εὐκοσμία, καί ἀταραξία ψυχῆς, μέ προσευχή καί συντετριμμένη καρδιά ἄς προσέλθουμε, ὥστε καί ἀφοῦ μέ αὐτό ἐδῶ τύχουμε τοῦ ἐλέους τοῦ Δεσπότου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, νά δυνηθοῦμε νά ἀπολαύσουμε τά ἀγαθά πού μᾶς ἔχει ὑποσχεθεῖ, μέ τήν χάρη καί τήν φιλανθρωπία τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, στόν ὁποῖο ἀνήκει, μαζί μέ τόν Πατέρα καί τό Ἅγιον Πνεῦμα, δόξα, κράτος, τιμή, τώρα καί πάντα καί αἰωνίως. Ἀμήν.»
π. Χερουβείμ Βελέτζας
(Ὁμιλία στόν ιερό προσκυνηματικό ναό τοῦ Ἁγίου θαυματουργοῦ Σπυρίδωνος Κερκύρας, κατά τόν ἐσπερινό τῆς ἑορτῆς τῶν Χριστουγέννων 2021)
Μάγοι πλανώμενοι ἀστέρα ἀπλανῆ Χριστόν προσεκύνησαν,
χρυσόν προσφέροντες καί λίβανον καί σμύρνα,
τῷ Βασιλεῖ καί Θεῷ καί ζειδώρῳ.
Βροτοί ὁρῶντες σαρκώσεως Λόγου μυστήριον,
Βροτοί ὁρῶντες σαρκώσεως Λόγου μυστήριον,
αὐτῷ πίστιν οἴσομεν, ἐλπίδα, ἀγάπην τε ἄδολον.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου