Ἡ Γέννησις τοῦ Χριστοῦ. Μηνολόγιον τοῦ Βασιλείου (11ος αἰ.)
«Ἡ γέννησις τοῦ Χριστοῦ. Σπήλαιον καὶ ἔσω εἰς τὸ δεξιόν μέρος ἡ Θεοτόκος γονατιστὴ καὶ βάνουσα τὸν Χριστὸν ὡς βρέφος σπαργανωμένον μέσα εἰς τὴν φάτνην, καὶ ἀριστερὰ ὁ Ἰωσὴφ γονατισμένος, ἔχων τὰ χέρια σταυρωμένα ἐμπρὸς στὸ στῆθος του· καὶ ὄπισθεν τῆς φάτνης ἕνα βοΐδιον καὶ ἕνα ἄλογον, βλέποντα πρὸς τὸν Χριστόν· καὶ ἔξωθεν τοῦ σπηλαίου πρόβατα καὶ ποιμένες, ὁ ἕνας λαλῶν αὐλόν καὶ ἕτεροι βλέποντες ἄνω μετά φόβου· καὶ ἐπάνωθεν αὐτῶν εἷς ἄγγελος εὐλογῶν αὐτούς· καὶ ἀπό τὸ ἄλλο μέρος οἱ μάγοι μετὰ βασιλικῆς στολῆς καθήμενοι ἐπάνω εἰς ἄλογα καὶ δεικνύοντες ἀλλήλοις τὸν ἀστέρα· καὶ ἐπάνωθεν τοῦ σπηλαίου πλῆθος ἀγγέλων μέσα εἰς νέφαλα (sic), βαστάζοντες χαρτὶ μὲ αὐτὰ τὰ γράμματα· "Δόξα ἐν ὑψίστοις Θεῷ καὶ ἐπί γῆς εἰρήνη· ἐν ἀνθρώποις εὐδοκία". Καὶ ἐπάνωθεν εἰς τό μέσον αὐτῶν ὁ ἀστήρ, ἔχων ἀκτῖνα μεγάλην κατερχομένην ἕως τῆς κεφαλῆς τοῦ Χριστοῦ (Λουκ. β', 6. Ματθ. β',25)»1.
Σέ ὅλες τίς εἰκόνες τῆς Γεννήσεως τοῦ Χριστοῦ, στό κεντρικό πλάνο, πίσω ἀπό τήν φάτνη, ζωγραφίζονται ἕνα βόδι καί ἕνα γαϊδουράκι. Τοῦτο δέν εἶναι τυχαῖο, οὔτε διακοσμητικό στοιχεῖο, ἀφοῦ τίποτα στήν ὀρθόδοξη εἰκονογραφία δέν εἶναι περιττό. Γιατί, στήν ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, οἱ ἱερές εἰκόνες ἀποτελοῦν ἀναπόσπαστο μέρος τῆς λατρείας, ἡ ὁποία ἀντικατοπτρίζει τήν πίστη: «Ἡμῖν δὲ σύμφωνος τῇ γνώμῃ ἡ εὐχαριστία καὶ ἡ εὐχαριστία βεβαιοῖ τὴν γνώμην»2. Ἀφοῦ λοιπόν τά πάντα ἀποτυπώνουν, περιγράφουν, ἐκφράζουν καί διηγοῦνται κάτι ἀπό τήν διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας, τό ἴδιο συμβαίνει καί μέ τά ἄλογα ζῶα πού στέκονται πίσω ἀπό τήν φάτνη, τά ὁποῖα μᾶς ὑπενθυμίζουν τήν παραπάνω φράση τοῦ προφήτη Ἡσαΐα (καί σέ μετάφραση: «τό βόδι ἀναγνωρίζει τόν κάτοχό του καί τό γαϊδούρι ξέρει τό παχνί τοῦ κυρίου του· ὁ Ἰσραήλ ὅμως δέν μέ ἀναγνώρισε καί ὁ λαός δέν μέ κατάλαβε»).
Ἡ σημασία τῆς προφητείας εἶναι προφανής· ὁ Ἰσραήλ, ὁ περιούσιος λαός τοῦ Θεοῦ, δέν ἀναγνώρισε τόν Χριστό ὡς τόν ἀναμενόμενο Μεσσία, δέν κατανόησε τό κήρυγμά Του, δέν τράφηκε μέ αὐτό, γι' αὐτό καί ὁδήγησε τόν Χριστό στόν σταυρό καί στόν θάνατο. Ἡ παράσταση, ἑπομένως, τῆς Γεννήσεως, ὑπερβαίνει χρονικά τό γεγονός αὐτό καθ' αὐτό καί προχωρεῖ μέχρι καί τήν ταφή τοῦ Χριστοῦ, ἀφοῦ ἄν παρατηρήσουμε προσεκτικά, τό παχνί δέν ζωγραφίζεται ξύλινο, σάν σκάφη, μέσα στό ὁποῖο ὑπάρχουν ἄχυρα, ἀλλά πέτρινο, σάν μνῆμα, μαῦρο καί σκοτεινό στό ἐσωτερικό· μᾶς ὑπενθυμίζει δηλαδή, ὅτι ο Χριστός γεννήθηκε γιά νά θυσιαστεῖ γιά τήν σωτηρία ὅλου τοῦ ἀνθρώπινου γένους.
Ἀλλά στά δύο τοῦτα ἄλογα ζωντανά εἰκονίζεται ἡ ἀνθρωπότητα ὁλάκερη κι ὁ καθένας μας ξεχωριστά. Ὁ Υἱός καί Λόγος τοῦ Θεοῦ γεννᾶται μέσα στήν ἀ-λογία τοῦ κόσμου, διδάσκει μέ τόν λόγο, θυσιάζεται ἑκουσίως, προσφέρεται τροφή καθημερινή, «εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν καί εἰς ζωήν αἰώνιον». Κι ἐμεῖς; Γνωρίζουμε τόν κύριό μας; τόν ἀναγνωρίζουμε; ἀκοῦμε τήν φωνή του; ὑπακοῦμε στά παραγγέλματά του; τόν ἀκολουθοῦμε; τόν προσκυνοῦμε «ἐν πνεύματι καί ἀληθείᾳ»; τρεφόμαστε τόν ἄρτο τῆς ζωῆς; Ἄν ναί, γιατί δέν βασιλεύει στίς καρδιές μας καί ἐπί γῆς ἡ εἰρήνη;
Ἤδη γίναμε ὅλοι μας μέρος τῆς εἰκόνας τῆς Γεννήσεως τοῦ Χριστοῦ· εἴτε μαζί μέ τά ἄλογα ζῶα θά δεχτοῦμε τόν ἐνανθρωπήσαντα Λόγο, εἴτε μαζί μέ τούς λογικούς θά ἀπορρίψουμε τό θαῦμα. Κλειδί, ἑνός ἑκάστου ἡ προαίρεση. Ἄς ἀκολουθήσουμε λοιπόν τήν προτροπή τοῦ Ἁγ. Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου: «Χριστὸς γεννᾶται͵ δοξάσατε· Χριστὸς ἐξ οὐρανῶν͵ ἀπαντήσατε· Χριστὸς ἐπὶ γῆς͵ ὑψώθητε. Ἄσατε τῷ Κυρίῳ͵ πᾶσα ἡ γῆ· καὶ͵ ἵν΄ ἀμφότερα συνελὼν εἴπω͵ Εὐφραινέσθωσαν οἱ οὐρανοὶ͵ καὶ ἀγαλλιάσθω ἡ γῆ͵ διὰ τὸν ἐπουράνιον͵ εἶτα ἐπίγειον»3.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου